Encyklopedia

Konstal 13N

dodane przez Pepe; zmodyfikowane przez Pepe

15.06.2020
dodano informacje o modelu 13NS, modernizacji oraz zakończeniu eksploatacji MQ
24.10.2006
Dodano powiązania do wagonu Tatra T1. Phobos

Od pierwszej połowy lat pięćdziesiątych zapoczątkowano w Polsce prace nad projektem nowego szybkobieżnego, pojedynczego wagonu tramwajowego. Zadaniem tym zajęły się wspólnie Konstal oraz Centralne Biuro Projektów.

Na bazie Tatry T1 dość szybko stworzono koncept wagonu 11N, lecz okazał się on trudny w realizacji w krótkim czasie. Konieczna była zmiana aparatury elektrycznej niskiego napięcia. Ostateczny twór powstał w połowie 1959 roku pod nazwą 13N. Wtedy też wdrożono produkcję i we wrześniu dostarczono pierwszy prototypowy egzemplarz dla Warszawy.

Trzy pary drzwi harmonijkowych, pudło oparte na dwóch wózkach, drewniana podłoga wyłożona gumową wykładziną i automatyczny układ rozruchowy z rozrusznikiem bębnowym to najbardziej charakterystyczne cechy "parówek", jak potocznie nazywa się wagony 13N. W części pasażerskiej montowano po 21 miękkich siedzeń ustawionych przodem do kierunku jazdy. Niestety pojazd nie posiada własnego ogrzewania. Zastępuje je ciepło wydzielane przez silniki trakcyjne i opory. 

W latach 1959-1960 prototypy skierowano do Warszawy. Dopiero w lipcu 1962 po poprawkach pierwsze "trzynastki" wpisano na stan zajezdni Mokotów. Przez 10 lat tj. do 1969 roku wyprodukowano dla stolicy 836 sztuk 13N. Kursowały one zarówno w trakcji podwójnej jak i potrójnej (w latach 1977-1994).

zdjęcie
Wnętrze niezmodernizowanego wagonu 13N
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią

W 1967 roku zespół pracowników warszawskiego MZK, w którym znaleźli się Jerzy Antczak, Wojciech Kręcisz, Andrzej Winiarski i Adam Fryś, opracowali we współpracy z Instytutem Elektrotechniki skład wagonów 13N o napędzie stycznikowym. Wśród zastosowanych zmian można wymienić m.in. zastąpienie rozrusznika GBT układem oporników rozruchowych i hamowania typu AZT oraz wprowadzenie układu rozruchu stycznikowego zamiast przekaźnika samoczynnego rozruchu, poprzez przerobienie nastawnika jazdy. W ten sposób zmodernizowano skład 251+201 (drugi wagon stał się wagonem doczepnym). Badania tego składu, przeprowadzone przez fachowców Instytutu i inżynierów z chorzowskiego Konstalu, zaowocowały dostawami do Warszawy trzech wagonów typu 13NS i tej samej liczby wagonów 13NSD (były to doczepy czynne, których ściany przednie były podobne do ścian tylnych standardowych „trzynastek”).

zdjęcie
Stanowisko motorniczego w wyremontowanym wagonie 13N #407

 W 1973 roku inżynierowie z Instytutu Elektrotechniki wyposażyli jeden z wagonów 13N w napęd impulsowy. Modyfikacja polegała na ulokowaniu w dwóch klatkach specjalnej aparatury, którą następnie umieszczono w podłodze wagonu i podłączono do urządzeń w tramwaju. Udane próby rozruchu i hamowania przeprowadzano na terenie zajezdni R-4 „Żoliborz”.

Pierwsze planowe kasacje odbyły się w 1984 roku. Wagony były obecne we wszystkich czterech stołecznych zajezdniach. Poddawano je różnym modyfikacjom m. in.: zmianie pantografów z kolejowych na Stemmana, wygrodzeniu kabin motorniczych, instalacji tachografów, wymianie siedzisk, poprawie oświetlenia, modernizacji układu elektrycznego, czy też montowaniu klap wentylacyjnych.

W 1994 roku podczas naprawy głównej poddano modernizacji skład 821+818. Dokonano wielu przeróbek przebudowując przy okazji drugi wagon na doczepę czynną. Udoskonalone parę "trzynastek" nazywano od wyglądu "żabą".

zdjęcie
Przedział pasażerski w wyremontowanym wagonie 13N #407 – widok na przód
W związku z rozpoczęciem w 2010 roku dostaw 186 niskopodłogowych „Swingów” produkcji bydgoskiej PESY, rozpoczęto ostatnią falę kasacji tych wagonów. 28 grudnia 2012 roku ostatnie składy „parówek” wykonały ostatnie liniowe kursy, a 31 grudnia tegoż roku dowoziły warszawiaków na miejską imprezę sylwestrową. Oficjalne pożegnanie „trzynastek” odbyło się 5 stycznia 2013 roku.

Na dzień 15 czerwcu 2020 r. istnieją następujące wagony 13N, mające status pojazdu zabytkowego:

Nr taborowy Rok produkcji Właściciel Uwagi
308 1965 Tramwaje Śląskie ex Warszawa
407 1968 Tramwaje Warszawskie po remoncie kapitalnym
503 1959 Tramwaje Warszawskie  
534 1968 Tramwaje Warszawskie 13NS, oczekuje na remont
535 1968 Tramwaje Warszawskie oczekuje na remont
795 1969 Tramwaje Warszawskie  
818 1969 Tramwaje Warszawskie doczepa czynna
821 1969 Tramwaje Warszawskie  

na podstawie: Wikipedia, Tramwaje Warszawskie, IGKM oraz informacji własnych
opracował Paweł Pieńkowski (Pepe)
aktualizacja: Karton_03

Producent:
Konstal
Model:
13N
Liczba członów:
1
Liczba i układ drzwi:
3 (4-4-4)
Długość:
13,39 m
Szerokość:
2,43 m
Wysokość:
3,06 m
Liczba osi:
2
Masa własna:
17 500 kg
Wysokość podłogi:
850 mm
Liczba i moc silników:
4 x 40 kW
Liczba miejsc siedzących:
21
Liczba miejsc ogółem:
115
Liczba zakupiona/w eksploatacji:
nie występuje w Szczecinie
Zobacz też: Konstal 102NKonstal 102NaKonstal 105NTatra T1