Encyklopedia

Star N52

dodane przez jas59 ; zmodyfikowane przez jas59 

Producentem Stara N52 pierwszego całkowicie polskiej produkcji autobusu, była Sanocka Fabryka Wagonów (Autobusów). Produkowany był w latach 1952-7, na podwoziach ciężarówek Star 20. Budowa poprzedzona prototypami pojazdów Star N50 i Star N51.

Ze względu na dużą zawodność autobusów Mavag TR5 i brak części zamiennych zaprzestano ich importu z Węgier. Władze podjęły decyzję o przyspieszeniu prac zmierzających do uruchomienia produkcji polskiego autobusu.

W łódzkim oddziale Centralnego Biura Technicznego Przemysłu Motoryzacyjnego opracowano konstrukcje pojazdów pochodnych. Pierwszym pojazdem, jaki powstał na podstawie zespołów Stara był autobus międzymiastowy średniej wielkości. Konstrukcję podwozia opracował zespół pod kierunkiem inż. Jerzego Wernera, a nadwozie mieszczące 30 pasażerów zespół kierowany przez inż. Stanisława Panczakiewicza. Budowę prototypu ukończono w 1951 roku. Otrzymał on nazwę Star N50. Był to pierwszy powojenny autobus całkowicie polskiej konstrukcji.

Napędem pojazdu był czterosuwowy silnik typu S42 pochodzący od Stara 20. Silnik, to 6-cylindrowa jednostka o mocy 62,5 kW przy 2800 obr./min. Silnik umieszczono wzdłużnie nad przednią osią pojazdu. Wykorzystano również układ napędowy Stara, a mianowicie jednotarczowe sprzęgło półodśrodkowe oraz niezsynchronizowaną skrzynię biegów o 4 przełożeniach. Z uwagi na znaczne zwiększenie rozstawu osi zastosowano dzielony wał napędowy z łożyskiem pośrednim. W tylnym moście zastosowano stożkową przekładnię główną o przełożeniu zwiększonym do 6,57. Konstrukcję nośną stanowiła rama podłużnicowa. Sztywna oś przednia oraz tylny most napędowy zawieszone były na podłużnych półeliptycznych resorach piórowych. Koła wyposażono w ogumienie o wymiarach 8.25 - 20".

Układ kierowniczy oraz główne elementy układu hamulcowego wraz z podciśnieniowym mechanizmem wspomagającym pochodziły z samochodu Star 20. Nadwozie wagonowe o konstrukcji szkieletowej miało przyjemną sylwetkę. Szkielet spawany był z profili stalowych. Poszycie zewnętrzne wykonano z blachy stalowej, a wewnętrzne z płyt pilśniowych i sklejki. Pojazd przeznaczony był do przewozu 30 pasażerów. Przy rozstawie osi równym 4500 mm długość autobusu wynosiła 8400 mm, a masa własna ok. 5500 kg.

W grudniu 1951 roku odbył się rajd kwalifikacyjny Stara N50 po którym nie zdecydowano się na przekazanie prototypu do produkcji, ze względu na wykryte wady konstrukcyjne. Przystąpiono natomiast do prac nad dalszym doskonaleniem tej konstrukcji.

W rok później powstał prototyp nowego autobusu oznaczonego symbolem Star N51. Wykorzystano dotychczasowe ramowe podwozie, natomiast zmieniono kształt i konstrukcję nadwozia. Zastosowano szkielet drewniano-metalowy, do którego mocowano elementy poszycia zewnętrznego i wewnętrznego. Wnętrze pojazdu było przedzielone ścianko działową na dwie części. W przedniej części, przeznaczonej dla pasażerów, umieszczono fotele dla 18 osób, natomiast część tylna służyła do przewozu towarów. W tylnej ścianie autobusu umieszczono dwuskrzydłowe drzwi, które ułatwiały załadunek towarów. Ze względu na małe zapotrzebowanie na ten typ pojazdu, projektu nie skierowano do masowej produkcji.

Kolejnym autobusem opartym na poprzednich konstrukcjach opracowało Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie - model pod nazwą Star N52. Zrezygnowano ze stosowania ścianki działowej, umieszczając we wnętrzu fotele dla 31 pasażerów. Sylwetka autobusu nie uległa zmianie, natomiast usprawniono niektóre podzespoły, jak np. ogrzewanie.

Ten model autobusu został zatwierdzony do produkcji seryjnej, którego wytwórcą była Sanocka Fabryka Wagonów, która od lat specjalizowała się w budowie różnego rodzaju nadwozi. Serię informacyjną 20 sztuk tych autobusów wyprodukowano w 1952 roku, a na początku 1953 roku rozpoczęto produkcję seryjną. Ręcznie wykonywana praca przy budowie pojazdu ograniczała wielkość produkcji, a zapotrzebowanie na autobusy w tym okresie było ogromne. Ponadto Stary N52 okazały się zbyt małe jak na ówczesne potrzeby przewozowe. Ogółem wyprodukowano 3.300 sztuk tego modelu. Kierowano go na trasy zarówno komunikacji miejskiej jak i do PKS. Po pięciu latach zakończono w 1957 jego produkcję.

Autobus o konstrukcji ramowej. Szkielet nadwozia spawany z profili blaszanych, uzupełniony drewnianymi nakładkami. Poszycie zewnętrzne blaszane, wewnątrz ze sklejki i płyt pilśniowych. Wyposażony w dwoje jednoskrzydłowych drzwi, otwieranych ręcznie. Z tyłu pojazdu drabinka umożliwiająca wejście na dach, gdzie znajdował się bagażnik. Podłoga wewnątrz drewniana, pokryta linoleum. Siedzenia dla pasażerów podwójne, pokryte materacami i płótnem. Dodatkowo, cztery pojedyncze siedzenia składane. Nad oknami wewnątrz półki bagażowe. Ogrzewanie autobusu parowe, wykorzystujące ciepło spalin (trzy grzejniki).
Wobec braku krajowych zespołów podwoziowych o większej nośności powiększenie liczby miejsc w autobusie można było uzyskać tylko kosztem zmniejszenia masy własnej pojazdu, przy jednoczesnym powiększeniu jego wymiarów. Doprowadziło to do skonstruowania samonośnych autobusów San.

Autobusy Star N52 w Szczecinie



Na przełomie 1954 i 1955 roku sytuacja w garażowiskach na Wyspie Jaskółczej przedstawiała się tragicznie. Nie było dnia, w którym nie zdarzały się zjazdy z powodu awarii. Temat „wypadających" autobusów stał się na tyle poważny (z powodu braku sprawnych autobusów przez kilkanaście dni w ogóle nie kursowała linia na Warszewo, a liczba wyjeżdżających na trasy autobusów spadła z osiemnastu do sześciu), że dyrektor MPK został nawet wezwany na posiedzenie Miejskiej Rady Narodowej celem złożenia wyjaśnień. Problemy komunikacyjne w ostrym tonie krytykował również „Kurier" (1954).

Tak tragiczna sytuacja spowodowano była brakiem dostaw nowego taboru dla miasta jak również poważne zużycie eksploatowanego taboru, który dawno przeszedł swoją normę przebiegu i w związku z tym powstawały bardzo częste awarie na trasie. Trochę sytuacja poprawiła się w 1955 roku po przeprowadzeniu remontu kapitalnego 3 Mavagów.

Miasto oczekiwało również na dostawy nowych autobusów z przydziału. 6 pierwszych autobusów Star N52 dotarło do Szczecina 21 marca 1955 roku. Było to bardzo ważne wydarzenie dla komunikacji miejskiej – dostawy pokazano prasie. Dostały one numery boczne 20 – 25. Pod koniec roku przyjechała kolejna dostawa tych autobusów, a po przyjęciu na stan dano im numery 26 – 29. W związku z dostawami autobusów Star N52, MPK mogło wycofać najbardziej wyeksploatowane Mavagi. Dostawa 10 autobusów wzmocniła tabor MPK – w tym roku nie skasowano żadnego pojazdu, a stan taboru na koniec 1955 roku wynosił 28 sztuk jednostek.

W następnym roku 1956 - 26 lipca dotarły do miasta następne autobusy Star N52 w ilości 5 sztuk i w związku z tym liczba N52 wzrosła do 15 sztuk. Nadano im numery 30 -34 i skierowano je na trasy.

Pasażerowie nie lubili tych pojazdów ze względu na dosyć częste przytrzaśnięcia palców dłoni osobom wsiadającyn i wysadającym z pojazdu. Drzwi były otwierane przez pasażera. Bilans miejskiej komunikacji w 1956 roku był korzystny. Dzięki dostawom nowych autobusów wzrosła ich ilość ale również liczba kierowanych pojazdów na trasach. Nadał współczynnik wykorzystania autobusów był niski, gdyż nadał w warsztatach stało zbyt dużo remontowanych autobusów Mavag.

W roku 1957 dotarły do garaży MPK przewidziane w planie sześcioletnim Stary N52. W kwietniu sześć sztuk nadano im numery 35 – 40, w maju 4 sztuki o numerach 41 – 44, w grudniu 5 sztuk o numerach 45 – 49. W sumie zamiast 12 Szczecin otrzymał 15 Starów N52. Wtym okresie autobusy Star N52 były podstawą komunikacji autobusowej w mieście.
Materiały na podstawie wikipedia, Remigiusz Grochowiak, Marek Molewicz, „Autobusy komunikacji miejskiej w Szczecinie 1928-2008” i wiedzy własnej - opracował Janusz Światowy