Encyklopedia

Tatra T4D

dodane przez kajetansz; zmodyfikowane przez kajetansz

31.12.2007
Dodano informację o planowanym zakończeniu eksploatacji tramwajów T4D w Lipsku. kajetansz
Tramwaj T4D był długo oczekiwanym tramwajem na torowiskach NRD. Większość sieci była przystosowana jedynie do tramwajów o szerokości maksymalnej 2,2 metra, więc wozy T3D i ich analogiczne doczepy B3D o szerokości 2,5 metra były niemożliwe do wprowadzenia do eksploatacji. Inny problem stanowiła elektronika oparta na amerykańskich tramwajach PCC, których ogromne zużycie energii elektrycznej było za duże jak na wschodnioniemieckie systemy. Mimo wielu przeciwności postanowiono poprosić zakłady ČKD o wyprodukowanie węższej wersji tramwajów T3D i B3D. Warto zwrócić uwagę, że produkcja tramwajów T3D i B3D rozpoczęła się później niż T4D i B4D.

W 1967 roku na ulice Pragi wyjechał pierwszy prototyp tramwaju T4D, który był testowany do 1968 roku gdy przekazano go do Drezna, gdzie otrzymał numer 2000. Tam testowano go w ruchu miejskim do 1969 roku. Od 1997 roku tramwaj ten jest wozem zabytkowym.

Już rok wcześniej rozpoczęto seryjną produkcję tramwajów T4D dla niemieckich miast. Były to wozy z drobnymi różnicami i poprawkami w stosunku do prototypu. Dostarczono je do Drezna, Halle nad Salą, Lipska i Magdeburga. Co ciekawe każdy z tramwajów dla tych miast różnił się rozstawem osi w wózkach gdyż odpowiednio 1450 mm, 1000 mm, 1458 mm i 1435 mm. Tramwaje te do tej pory służą w tych miastach stanowiąc nierozerwalny krajobraz sieci tramwajowych. Po zjednoczeniu Niemiec podjęto się modernizacji tramwajów T4D, jednak nadal pozostają one w eksploatacji. Część tramwajów T4D zostało sprzedanych do krajów dawnego bloku wschodniego jak Rumunia bądź Kazachstan.

Tramwaje T4D w Dreźnie i ich modyfikacje

Pierwszy tramwaj T4D trafił do Drezna w 1968 roku z Pragi. Był to tramwaj prototypowy, który należano poddać wielu testom. Jeszcze w tym samym roku do Drezna trafiły kolejne egzemplarze wozów T4D, które służą mieszkańcom tego saksońskiego grodu do dnia dzisiejszego. Wiele tramwajów rodziny T4D trafiło m. in. do Ałmatów i Szeged.

T4D-SRF - seria 4 wagonów przebudowanych specjalnie do celów zwiedzania miasta, stąd też te trzy ostatnie litery w oznaczeniu typu: SRF – Stadtrundfahrtwagen (ruchome zwiedzanie miasta). Idea powstania takich wagonów narodziła się w 1982 roku w Dreźnie, kiedy to odbywał się w tym mieście zjazd pionierów i na jego potrzeby przebudowano 2 wagony T4D na T4D-SRF. Tramwaje te kursowały jako „zwiedzanie miasta” od 29 czerwca 1982 roku do 1990 roku zawsze mając w wyświetlaczu „X Stadtrundfahrt”.

T4D-H - jako że zakłady ČKD nie produkowały tramwajów dwukierunkowych, a ich potrzeba zaistniała w 1981 roku w trakcie rozbudowy dreznieńskiej sieci tramwajowej przebudowano 26 motorowych wozów T4D na dwukierunkowe, które połączono tyłami. W tramwajach tak przebudowanych zmieniono elektronikę by prąd był zawsze czerpany z pierwszego pantografu. W trakcie jazdy pantograf w wagonie jadącym jako drugi w składzie był złożony.

T4D-Z - seria tramwajów T4D przebudowanych w 1985 roku i 1986 roku na dwukierunkowe, gdzie zastosowano po lewej stronie dwoje drzwi składające się z 3 płatów.

T4D-FL - seria tramwajów T4D przebudowanych w Dreźnie na wagony nauki jazdy stąd literowe oznaczenie FL – Fahrschulwagen (wagon do nauki jazdy).

T4D-G - dwa wagony T4D przystosowane w Dreźnie do przewozów towarów stąd litera G – Gütertriebwagen (motorowy wagon towarowy).

T4D-S - dwa wagony T4D przystosowanie w Dreźnie do szlifowania szyn; S – Schleiftriebwagen (motorowy wagon szlifujący)

T4D-M - prototyp zmodernizowanego wagonu dla Drezna przebudowany wspólnie przez zakłady komunikacyjne w Dreźnie (Dresdner Verkehrsbetriebe AG), fabrykę LHB (Waggon - und Fahrzeugbau Linke-Hoffmann-Busch G.m.b.H., Salzgitter) i Asea Brown Boverie AG, Mannheim. W tramwaju tym zamontowano elektroniczne wyświetlacze, jak i również zastosowano nowe silniki. W części pasażerskiej zastosowano nowe siedzenia. Zmodyfikowano również kabinę motorniczego wyposażając ją w klimatyzację. W ten sposób zmodernizowano jeden wagon.

T4D-MS - seria zmodernizowanych w Dreźnie wagonów T4D zmodernizowanych na wzór T4D-M. W trakcie modernizacji ilość miejsc siedzących zwiększyła się do 26, ale liczba miejsc stojących spadła do 102. Wyposażając go w mocniejsze silniki prędkość maksymalna tramwaju wzrosła do 60 km/h wraz ze wzrostem masy, która osiągnęła 17 220 kg. Tramwaje tam zmodernizowane wprowadzono w Dreźnie do eksploatacji 26 sierpnia 1992 roku.

T4D-MT - tramwaje identyczne jak T4D-MS, ale wyposażone w tyrystorowy rozruch TV8.

T4D-MI - seria 85 tramwajów T4D, w których zastosowano minimalny zakres modernizacji. Motorniczy otrzymał szafkę elektryczną z tyłu kabiny, kasowniki zostały przesunięte od strony z drzwiami na część naprzeciwko, a szyby odsuwne zastąpiono uchylnymi lufcikami.

TB4D (TB4D-MS) – seria 55 wagonów przebudowanych na czynne wozy doczepne. W tym celu usunięto z nich kabinę motorniczego powodując tym samym wzrost liczby miejsc siedzących do 27, a stojących do 106. Masa tak zmodernizowanego tramwaju wynosi 17 100 kg, a prędkość maksymalna 60 km/h.

Tramwaje T4D w Lipsku i ich modyfikacje

Pierwsze tramwaje T4D dostarczono do Lipska w 1969 roku i otrzymały wewnętrzne oznaczenie jako Typ 33a. Kursowały one w składach jako dwa wagony motorowe, lub trójskładach z B4D jako wagonem doczepnym, a nawet jako skład T4D+B4D. W trakcie swojej eksploatacji tramwaje te przeszły modernizację w trakcie której zmodernizowano kabinę motorniczego, zmieniono wygląd przedziału pasażerskiego, a część wozów otrzymała obudowę wózków. Tak przebudowane tramwaje oznaczone zostały jako T4D-M (Typ 33c, Typ 33d, Typ 33e). Przystosowano te tramwaje do prowadzenia jako trzeciego wagonu w składzie doczep niskopodłogowych NB4. Napływ nowych tramwajów niskopodłogowych do Lipska spowodował, że cześć z wagonów została sprzedanych do Rumunii jak i Korei Północnej. Zakończenie ich eksploatacji planowane jest na 2015 rok.

Tramwaje T4D w Halle i ich modyfikacje

Pierwsze tramwaje T4D trafiły do Halle w 1969 roku. Jak w wielu przedsiębiorstwach dawnego NRD tramwaje podlegały wielu przeróbkom a po zjednoczeniu Niemiec wiele wozów przeszło modernizację. Typowe tramwaje T4D, które nie poddano modernizacji zostały albo zezłomowane albo sprzedane do przedsiębiorstw tramwajowych z krajów dawnego bloku wschodniego jak Kaliningrad, Arad, Iasi, Sofia, Belgrad.

ZT4D - W 1983 roku przebudowano na dwukierunkowe dwa tramwaje T4D, a rok później jeszcze jeden. Przebudowa polegała na budowie z tyłu wagonu dodatkowej kabiny motorniczego, jak i wstawieniu drzwi po drugiej stronie wagonu.

T4D-C - Po zjednoczeniu Niemiec wiele z najnowszych tramwajów T4D poddano w latach 1991 – 1993 modernizacji w zakładach Mittenwalder Gerätebau MGB. W 1991 roku zmodernizowano 14 tramwajów T4D. To, że przedsiębiorstwo komunikacyjne z Halle było zadowolone z zakresu modernizacji poświadcza to, że w 1992 roku zmodernizowało kolejne 60 sztuk tramwajów T4D. Tak zmodernizowane tramwaje T4D oznaczone jako T4D-C funkcjonowały bezproblemowo. Dostarczały one mieszkańcom wysoki komfort jazdy, a przedsiębiorstwu oszczędności w poborze prądu.
W początkowej fazie modernizacji tramwaje były kompletnie rozbierane po czym długo kratownice wagonów były długo i dokładnie konserwowane a następnie lakierowane. Po tym etapie następowała rekonstrukcja całego pudła od podłogi aż po dach. Po tym dodawano nowe stopnie jak i osprzętowanie. Równolegle poddawano konserwacji i modernizacji wózki poprzez zastosowanie nowego osprzętowania, oraz osłonięcie jego przed wodą i montaż nowych hamulców szynowych i nowych hamulców szczękowych zaciskanych hydraulicznie. Zastosowanie rozruchu choperowego zamiast typowego bębna znanego z tramwajów PCC spowodowało oszczędności w prądzie, oraz rekuperencję nieużytego prądu do sieci. W tramwajach tych zastosowano nowe drzwi wychylne, których prześwit wynosi 1220 mm, a ich otwarcie następuje bądź przez motorniczego lub pasażera. Kabina motorniczego została zaaranżowana na nowo. Dużym ułatwieniem dla motorniczego jest zastosowanie ręcznego zadajnika jazdy zamiast pedałów, a z tyłu tramwaju umieszczono pulpit manewrowy.

Tramwaje T4D w Magdeburgu i ich modyfikacje

Pierwsze 8 sztuk tramwajów T4D dostarczono do Magdeburga w 1969 roku. Były to wagony wyprodukowane już rok wcześniej jednak ze względu na „Praską Wiosnę” ich dostarczenie mogło dojść dopiero rok później. W trakcie swojej eksploatacji tramwaje te tylko w niewielkim stopniu poddano modernizacji po zjednoczeniu Niemiec. Polegała ona jedynie na wymienianie drzwi, montażu nowych wskaźników kierunków, montażu nowych krzeseł jak i lekkiej modernizacji stanowiska motorniczego.

Tramwaje T4D w Radomiu?

Podtytuł jest dość kontrowersyjny zważywszy na fakt, że Radom nie posiada sieci tramwajowej. 2 magdeburskie tramwaje T4D o numerach 1014 i 1081 sprowadził do Radomia prywatny inwestor chcący zbudować sieć tramwajową w tym mieście. Jednak ze względu na koszta Rada Miasta nie przyjęła stosownej uchwały. W takim stanie rzeczy te dwa tramwaje T4D wraz z dwoma doczepami B4D stały do 2001 roku na terenie firmy Alga po czym je zezłomowano.
Reuther Axel „Album der deutschen Straβenbahn- und Stadtbahnfahrzeuge 1948-2005“, GeraMond Verlag, München 2005
Wiegard Hans, Heym Rudolf „Straβenbahnen zu Ulbrichts Zeiten. Trams in der DDR: Die 60er Jahre in Farbe“, GeraMond Verlag, München 2002
Wiegard Hans, Heym Rudolf „Straβenbahnen zu Honeckers Zeiten. Trams in der DDR: Die 60er- und 80er-Jahre in Farbe“, GeraMond Verlag, München 2006
opracował: Kajetan Szmuciński
Producent:
ČKD
Model:
T4D
Liczba członów:
1
Liczba i układ drzwi:
3 (4-4-4)
Długość:
14 m
Szerokość:
2,2 m
Wysokość:
3,063 m
Liczba osi:
4
Liczba i moc silników:
4 x 44 kW
Liczba miejsc siedzących:
26
Liczba miejsc ogółem:
114
Liczba zakupiona/w eksploatacji:
Nie występuje w Szczecinie