Encyklopedia

Pętla „Dworcowa” znajduje się przy dość klimatycznej, brukowanej ulicy Dworcowej w sąsiedztwie ceglanego kompleksu Poczty Polskiej i budynku dawnej drukarni, która nadaje uroku całej okolicy. Tory wraz z przystankiem tworzą zapasowy objazd dla tramwajów z powodu zdarzających się awarii za Mostem Długim przez Nabrzeże Wieleckie, które zawracają w stronę centrum, ponieważ tor w stronę przeciwną był od wielu lat wyłączony z użytku.  

Sięgając roku 1948, Szczecin uzyskał od wojsk sowieckich dostęp do części portu i Łasztowni. Dostęp do tej części miasta spowodował, że MZK wraz z przedsiębiorstwem Budowy Mostów, zaprojektowało trasę tramwajową przez ulicę Dworcową na wysokości, której wybudowano most Bayleya i dalej trasa biegła przy pomocy systemu prowizorycznych mostów, przerzuconych przez Odrę Zachodnią, Kępę Parnicką w okolice portu.

Nie było w tamtym okresie innej alternatywy, ponieważStare Miasto i ulica Wielka (Wyszyńskiego) leżały w morzu gruzów, a Most Długi znajdował się w Odrze wysadzony przez wycofujące się wojska niemieckie.

Na ulicy Dworcowej nie było torów. Powstały ze zdemontowanego odcinka torowisk trasy biegnącej przez ulicę Staszica (nie było przydziału szyn dla Szczecina w centralnym planowaniu państwa). Trasy tej już nie odbudowano, a po torach aż do ulicy Plater nic było śladu. Była to pierwsza po wojnie inwestycja komunikacyjna budująca nową trasę tramwajową.

1 września 1948 roku oddano do eksploatacji wybudowaną nową trasę tramwajową przez ulicę Dworcową, most Bayleya na Odrze i Łasztownię - wówczas tędy pojechała linia 8. Początkowo tylko do Parnicy, zaś później do wiaduktu kolejowego nad ulicą Gdańską, a następnie w grudniu do Basenu Kaszubskiego (Górniczy).

Most Długi został odbudowany po II wojnie światowej w osi zniszczonego w czasie wojny obiektu w latach 1955/1957. Odbudowę podpór wykonało Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych nr 15 z Warszawy, natomiast montaż konstrukcji stalowej wykonał „Mostostal” Poznań oddział w Szczecinie.

Projekt techniczny opracowało Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego z Gdańska, oprócz przęsła zwodzonego i mechanizmów zwodzenia, na które projekt wykonała Politechnika Gdańska. 12 stycznia 1958 roku odbudowanym (nowym) mostem pojechał pierwszy tramwaj.

Oddanie Mostu Długiego nie oznaczało likwidacji trasy przez ulicę Dworcową. Dalej ulica Wyszyńskiego (Wielka) nie została odgruzowana. Tramwaje linii 2 i 8 dalej kursowały przez Dworcową nad Odrę, skręcały w lewo i jadąc wzdłuż Nabrzeża Wieleckiego docierały do Mostu Długiego i skręcały w prawo na most i ulicę Energetyków (po zakręcie nie ma dzisiaj śladu).

Ulica Wielka po odgruzowaniu została wybudowana od nowa w 1960 roku. Tramwaje miały pojechać ulicą w listopadzie. Jednak tak się nie stało, ponieważ zaplanowano jeszcze przebudowę układu torów w rejonie Bramy Portowej, polegającej na budowie skrętu w obydwie strony z alei Niepodległości w ulicę Wielką. W przedwojennym w układzie komunikacyjnym torów tych jeszcze nie było. Tramwaje pojechały przez ulicę Wielką dopiero 1 stycznia 1961 roku.

Po poprowadzeniu tramwajów przez odbudowaną ulicę Wielką, trasa tramwajowa na ulicy Dworcowej straciła na znaczeniu. Jednak wykorzystywano ją przy różnych okazjach, chociażby takich jak:

Od 26 sierpnia 1964 roku przez okres 9 lat trwania przebudowy torowisk w ciągu ulic Energetyków i Gdańskiej, (remont skończył się i przywrócono komunikację tramwajową 2 stycznia 1973 roku). Składy tramwajowe linii 2 i 8 zjeżdżały ulicą Wielką w dół i w okolicach Mostu Długiego skręcały w prawo i ulicą Nabrzeże Wieleckie dojeżdżały do ulicy Dworcowej, którą zawracały w kierunku Gumieniec i Dworca Niebuszewo. Również linia 7, od 26 kwietnia 1965 roku jeździła do Krzekowa przez ulicę Dworcową (wcześniej jeździła do Stoczni Szczecińskiej).

Drugi tor biegnący w dół ulicy Dworcowej nie był wykorzystywany, aż do grudnia 1971 roku, kiedy linię 8 przekierowano przez ulicę Dworcową w dół poprzez Nabrzeże Wieleckie do ulicy Wielkiej i dalej trasą na Gumieńce.

Wprowadzono wówczas na trasę tejże linii najnowsze nabytki tramwajowe typu 102N, które uznano za na tyle nowoczesne i bezpieczne, że bez obaw podjęto taką decyzję. (mimo zakazu ministerstwa po tragicznym wypadku tramwajowym w 1967 roku na ulicy Wyszaka - pochyłości).

2 stycznia 1973 roku oddano po dziewięcioletnim remoncie do eksploatacji torowiska w ciągu ulic Energetyków i Gdańskiej. Data ta jest datą końca regularnej komunikacji po torowisku biegnącym w dół ulicy Dworcowej.

Nie było możliwości wykorzystania toru biegnącego w dół ulicy Dworcowej, chociaż nie zostały one odcięte od sieci, ale zaspawane na skrzyżowaniu Nowej i Dworcowej. Teoretycznie można było udrożnić zaspawane rowki na krzyżownicy połączeń torów. Zaspawano je aby tramwaje linii 6 płynnie przejeżdżały przez skrzyżowanie.

Przywrócenie torowisk do eksploatacji w ciągu ulicy Dworcowej było niemożliwe z powodu skrajni, oba tory znajdowały się zbyt blisko siebie, a współczesne tramwaje są za szerokie, by mogły się tam minąć.

Ponadto planuje się przywrócenie skrętu do Mostu Długiego w obydwie strony, ale w innym miejscu niż dotychczasowe - ma powstać na przedłużeniu ulicy Nowej koło mostu kolejowego.

Tory na ulicy Dworcowej czasami wykorzystywane są jako pętla, jak w przypadku remontu torowisk na Energetyków i Gdańskiej wraz z pętlą na Basenie Górniczym rozpoczętych 28 lipca 2014 roku, gdzie linia 7 oczekiwała na odjazd w stronę Krzekowa. Powróciła na swoją stałą trasę 29 sierpnia 2015 roku po oddaniu torowisk po przebudowie do eksploatacji.

Torowisko biegnące równolegle do drugich szyn, dla tramwajów jadących w dół ulicy było nieużywane i kierowcy wykorzystywali to miejsce na parkowanie samochodów. Torowisko było pozostałością po niegdysiejszej trasie tramwajowej.

W ostatnich latach pętla „Dworcowa” wykorzystywana była wyłącznie podczas pojedynczych kursów linii 7 i 8 oraz tramwajów zjeżdżających do zajezdni Golęcin.

Przez lata pełniła ona także funkcję stałego przystanku końcowego dla takich linii jak 2, 7 Bis, czy 8 Bis.

W dniach 5 i 6 czerwca 2021 roku pętla wykorzystywana była przez linie 7 (kierunek Krzekowo) i 8 (kierunek Gumieńce), których trasy zostały skrócone, ze względu na prace wykonywane na wiadukcie kolejowym nad ulicą Gdańską.

Nowe życie pętli

Z dokumentacji ogłoszonego przetargu 28 grudnia 2020 roku na modernizację torowisk, a także część ulic Dworcowej i Nowej, poprzez Nabrzeże Wieleckie, Kolumba, Chmielewskiego, Smolańską, pętlę Pomorzany i całą Powstańców Wielkopolskich wynika, że zostanie przebudowane istniejące torowisko w ciągu ulicy Dworcowej – od Nabrzeża Wieleckiego do ulicy 3 Maja. Na ulicy Dworcowej zlikwidowany zostanie jeden tor tramwajowy zdążający w kierunku Odry, a drugi zostanie przesunięty w kierunku wschodnim, co pozwoli na umieszczenie w pasie drogowym od lewej strony chodnika, miejsc postojowych, pasa ruchu, torowiska, chodnika i ścieżki rowerowej. Są tu dwa tory, z których wykorzystywany jest tylko ten prowadzący pod górę.

Plan zakłada usunięcie zbudowanych w 1948 roku historycznych torów (zdemontowanych z przedwojennego odcinka torowisk trasy biegnącej przez ulicę Staszica) i położenie nowego – już tylko jednego. Obszar ten jest w rejestrze zabytków, i w związku z tym do odbudowy jezdni ma zostać wykorzystana granitowa kostka. Jedynie w rejonie szyn mają to być betonowe płyty z imitacją kostki. Zachowane zostaną ukośne miejsca parkingowe przy lewej krawędzi jezdni. Modernizacja toru wzdłuż ulicy Dworcowej będzie dodatkowym wsparciem skrzyżowania, przy wiadukcie kolejowym. Tu powstaną dodatkowe zakręty łączące ulicę Nową z Nabrzeżem Wieleckim. Zakręty będą w obu kierunkach.

Tramwaje Szczecińskie zdecydowały o zdublowaniu ulicznej pętli. Na ich życzenie zaprojektowano możliwość wjazdu w ulice Dworcową dla tramwajów jadących od strony Dworca Głównego.

Wzdłuż ulicy Dworcowej mają znaleźć się 32 miejsca postojowe usytuowane ukośnie do jezdni z czego 4 przeznaczono dla osób niepełnosprawnych. W ciągu ulicy jednokierunkowej znajdzie się też przystanek tramwajowy, a wzdłuż niej znajdą się pasy rowerowe jednokierunkowe w poziomie jezdni i konstrukcji jak nawierzchnia jezdni. Szerokość pasa rowerowego 1,50 metra. W ciągu ulicy ruch będzie odbywał się w jednym kierunku, więc szerokość pasa ruchu wynosiła będzie 3,50 m.

5 sierpnia 2021 roku Tramwaje Szczecińskie jako pełnomocnik miasta ogłosił wyniki przetargu na przebudowę torowisk w ciągu ulic Nabrzeża Wieleckiego, Nowej, Dworcowej, Kolumna, Chmielewskiego i Smolańskiej oraz w ciągu alei Powstańców Wielkopolskich wraz z pętlą Pomorzany.

Najlepszą ofertę złożyła firma ZUE z Krakowa, która zaproponowała kwotę 261,952 mln zł brutto za wykonanie zadania. Oferta ZUE nie przekraczała kwoty, jaką Miasto przeznaczyło na sfinansowanie zamówienia (272,1 mln zł brutto). Umowa została podpisana po rozpatrzeniu ewentualnych odwołań i kontroli unijnej.

Prace rozpoczęły się 18 grudnia 2021 roku od całkowitego zamknięcie dla ruchu ulicy Dworcowej na odcinku od Nabrzeża Wieleckiego do ulicy Św. Ducha, Nowej i Kolumba. Później, bo od 8 stycznia 2022 roku wstrzymano kursowanie  linii 6 na odcinku Wyszyńkiego – Kolumba – Pomorzany. Uruchomiono linię 806 w relacji Plac Żołnierza Polskiego – Pomorzany.

Tory i jezdnia modernizowane były ostatni raz na ulicy Nowej/Dworcowej w dniach 7 października - 31 grudnia 1996 roku. Wówczas też ten ciąg ulic stracił swoją oryginalną, brukowaną nawierzchnię. Pojawił się asfalt, a tory poprowadzono w obudowie z płyt betonowych. Prace prowadziło Komunalne Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych KPRI S.A., wykonano modernizację 700 m toru pojedynczego torowiska tramwajowego, wykonując je w nowej konstrukcji od podstaw i w normatywnym rozstawie osiowym wymaganym dla nowego taboru. Po zakończeniu modernizacji wprowadzono tramwaje przegubowe wycofując jednocześnie stare tramwaje.

W okresie 4 lutego - 24 maja 1997 roku wykonano też przewidzianą projektem modernizację sieci trakcyjnej, oświetlenia i liczne przezbrojenia urządzeń, a przede wszystkim nową nawierzchnię asfaltową poszerzonej jezdni. Przygotowano w ten sposób tymczasowy objazdu przez ulice Dworcową i Nową na czas remontu ulicy Wyszyńskiego.

Modernizacja torowiska i jezdni ulic Nowej/Dworcowej odbyła się dzięki realnemu zagrożeniu bezpieczeństwa ruchu tramwajów z powodu fatalnego stanu torowisk i stanu technicznego kanalizacji biegnącej pod torami na ulicy Wyszyńskiego, co było powodem zniekształcania i zapadania torów, co również mogło doprowadzić do katastrofy oraz sparaliżowania komunikacji na znacznych obszarach miasta i odcięciem dzielnic Prawobrzeża od Centrum. Po oddaniu ulic Nowej/Dworcowej do eksploatacji, można było wyłączyć z ruchu ulicę Wyszyńskiego i przystąpić do jej modernizacji. Inwestorem bezpośrednim modernizacji ulicy Wyszyńskiego był Wydział Inwestycji Miejskich Urzędu Miejskiego.

W dniach 1 czerwca - 29 października 1997 roku po prawie czteromiesięcznej modernizacji oddano do użytku ulicę Wyszyńskiego. W ramach modernizacji wybudowano od nowa kanalizację, przebudowano instalację elektryczną i gazową, zbudowano nowe jezdnie, nową sygnalizację oraz nowe torowisko tramwajowe wraz z siecią trakcyjną. Łączna długość torowiska razem z odcinkiem ulicy Vasco da Gama wynosiła około 1780 m, w tym 1163 m w technologii tzw. "toru węgierskiego".