Encyklopedia

Autobus San H-100 opracowano w Zakładowym Biurze Konstrukcyjnym w czasie zaledwie kilku miesięcy. W konstrukcji tego pojazdu wykorzystano ramę i zespoły podwoziowe sprawdzone w modelu SFA-21 oraz elementy nadwozia dotychczas produkowanych Sanów. Stosowano alternatywnie dwa rodzaje silników: ZS S-530 A1A w modelu H 100 i ZI S-474 w modelu H 100.1. Przygotowano dwie wersje nadwoziowe - międzymiastową i miejską.

Silnik typu S-474 o objętości skokowej 4,678 dm³ przy stopniu sprężania 6,8 osiągał moc 77,3 kW przy 3000 obr/min, natomiast dla silnika typu S-530 A1A o objętości skokowej 6,231 dm³ i stopniu sprężania 18 moc maksymalna wynosiła 73,6 kW przy 2600 obr/min. Jednotarczowe suche półodśrodkowe sprzęgło cierne było sterowane mechanicznie. Skrzynia biegów o pięciu przełożeniach zamocowana w środkowej części autobusu odbierała napęd ze sprzęgła poprzez rurowy wał napędowy z przegubami krzyżakowymi. Bieg czwarty był biegiem bezpośrednim, a piąty był nadbiegiem. Stożkowa przekładnia główna miała przełożenia dostosowane do silnika. I tak dla silnika S-474 stosowano przełożenie 7,17, a dla silnika S-530 A1A - przełożenie 6,1 3.

Szkielet pojazdu stanowiła nitowana rama podłużnicowa. Sztywna belka osi przedniej była zawieszona na wzdłużnych, półeliptycznych resorach piórowych, a jej drgania tłumiły dwa hydrauliczne amortyzatory ramieniowe. Tylny most również był zawieszony na wzdłużnych resorach piórowych. Progresywną pracę tylnego zawieszenia zapewniły dodatkowe gumowe resory dwukuliste. Tarczowe koła jezdne były wyposażone w ogumienie dętkowe o wymiarach 8.25 20"/14PR. Zastosowano nową śrubowo-kulkową przekładnię kierowniczą o zwiększonym przełożeniu. Hamulec zasadniczy uruchamiany hydraulicznie był wspomagany przez pneumatyczne nadciśnieniowe urządzenie wspomagające. Bębny hamulcowe wszystkich kół miały średnicę 400 mm. Hamulec pomocniczy mechaniczny, taśmowy działał na wał napędowy.

W nadwoziu autobusu H-100 zastosowano wiele detali z poprzednich modeli Sana, jak np. szyby, wywietrzniki dachowe czy elementy poszycia zewnętrznego. Sztywniejsza konstrukcja nadwozia umożliwiła wprowadzenie drzwi dla kierowcy w lewej ścianie bocznej. Na dachu zamocowano bagażnik o nośności 120 kg. Wewnątrz pojazdu rozmieszczono nowe fotele (adaptowane z autobusu Jelcz) dla 33 pasażerów. Ogółem autobus mógł przewozić 41 pasażerów. Do ogrzewania wnętrza służył agregat typu Sirocco zasilany olejem napędowym. Przy rozstawie osi 4530 mm długość całkowita wynosiła 8770 mm, a wysokość (z bagażnikiem) 3050 mm. Masę własną wytwórca określał na 6000 kg. Autobus osiągał prędkość maksymalną 75 km/h.

Wersja miejska autobusu H-100, oznaczona literą B, miała tylko 19 miejsc siedzących dla pasażerów i dwa dla obsługi. Łączna liczba pasażerów, ograniczona dopuszczalnym obciążeniem pojazdu, wynosiła 50 osób. Drzwi dla pasażerów były sterowane pneumatycznie. Wysokość pojazdu w tej wersji wynosiła 2880 mm, a masa własna 5700 kg.

SAN-y w Szczecinie

Autobusy San H-100 w wersji miejskiej zaczęły wozić szczecińskich pasażerów od grudnia 1968 roku, kiedy to do Szczecina zawitało pierwsze 16 sztuk tych autobusów. W następnym roku przybyło następne 10 sztuk, a w 1970 roku kolejne 13. Łącznie po Szczecinie od czerwca 1970 na mniej obciążonych liniach jeździło 39 Sanów H100B, oznaczonych numerami taborowymi od 29 do 67.

W połowie lat 70. XX. wieku zaczęto wycofywać je ze szczecińskiej komunikacji miejskiej i kierować do obsługi linii miejskich w Stargardzie (Szczecińskim) oraz Świnoujściu.

Eksponat muzealny

Od stycznia 2003 roku właścicielem Sana H-100 z rocznika 1968 jest Szczecińskie Towarzystwo Miłośników Komunikacji Miejskiej. Egzemplarz został odkupiony od złomiarza w Krzyżu Wielkopolskim.

Od października 2010 roku autobus znajduje się na wystawie pojazdów w Muzeum Techniki i Komunikacji przy ul. Niemierzyńskiej.