Encyklopedia

Autosan H9-35

dodane przez konjo ; zmodyfikowane przez man

zdjęcie
Autosan H9-35. Wygląd co prawda nie klasyczny, ale tylko przednia i tylna ściana przeszły modernizację
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
Historia jednego z najpopularniejszych polskich autobusów średniej pojemności rozpoczęła się wraz z prezentacją w 1968 roku prototypu Sanoka 09. Nowy pojazd został opracowany na podstawie doświadczeń uzyskanych podczas współpracy z jugosłowiańskim Sanosem, w ramach której zmontowano serię informacyjną modelu A9. Konstruktorzy Sanockiej Fabryki Autobusów uznali, że dotychczas produkowany San H100 był modelem przestarzałym, a jego dalszy rozwój był bezcelowy. Nowy Sanok 09 miał konstrukcję zbliżoną do Sanosa A9 i odznaczał się nowoczesną sylwetką, wysokim wnętrzem, funkcjonalnym bagażnikiem, nowym stanowiskiem pracy kierowcy oraz dość cichym i komfortowym wnętrzem. Jednak najważniejszą innowacją był nowy sposób zabezpieczenia antykorozyjnego, zapewniający długą trwałość nadwozia. Po przeprowadzeniu badań porównawczych polskiej i jugosłowiańskiej konstrukcji, zdecydowano o udoskonaleniu i produkcji modelu rodzimego.

zdjęcie
Chwila przerwy przy przepalaniu Autosana
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
Modernizacja prototypu objęła wydłużenie nadwozia (do 105 mm), zastosowanie sterowania pneumatycznego w układzie hamulcowym, montaż importowanego ogrzewania, poprawę sylwetki oraz montaż dodatkowych szyb. Dodatkowo w miejsce silnika Leyland zastosowano licencyjną jednostkę Andoria 6c107 lub opcjonalnie Star S-359. Udoskonalone pojazdy oznaczono symbolem H9 i po przeprowadzeniu licznych badań zdecydowano o podjęciu pod koniec 1973 roku produkcji seryjnej. W ramach odcięcia się od przestarzałych rozwiązań Sanów H-100, zdecydowano o zmianie marki i następca zadebiutował jako Autosan H9. Nowy autobus i jego konstruktorzy zostali laureatami wielu nagród, a wkrótce bo już w lipcu 1974 roku „dziewiątka” wyparła z produkcji Sany.

zdjęcie
Po 11 latach przerwy na ulice Szczecina i Polic powróciły autobusowe linie turystyczne
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
Po sukcesie premierowych wersji turystycznych (02, 03, 15) i międzymiastowych (01, 04) skupiono się na opracowaniu odpowiednika miejskiego. Pierwsze pojazdy zjechały z taśmy produkcyjnej w czwartym kwartale 1975 roku. Nowy projekt nie odbiegał zasadniczo od pierwowzoru. Była to wysokopodłogowa konstrukcja ramowa z silnikiem na zwisie tylnym. W wersji 33 i popularniejszej 35 zastosowano odpowiednio jednostki: Star S-359 (6 cylindrów, 6,8 litra, 150 KM) i Andoria 6c107 (6 cylindrów, 6,5 litra, 138 KM). Osie pojazdu zawieszono na resorach piórowych, co nie wpłynęło pozytywnie na komfort podróży pasażerów. Wprowadzone zmiany nie były rewolucyjne i obejmowały: zastosowanie szerokich (830 mm) elektropneumatycznych harmonijkowych drzwi sterowanych z miejsca kierowcy, likwidację bagażników umożliwiającą obniżenie podłogi (pomimo tego, jej wysokość nadal wynosiła od 890 do 945 mm) oraz zmianę sylwetki zewnętrznej. Swoistą ciekawostką jest, że modernizacje w obrębie nadwozia dotyczyły linii dachu i wygospodarowania świetlika na tablicę z numerem linii, zdecydowano jednak o pozostawieniu wzorem wersji turystycznej drzwi dla kierowcy z lewej strony pojazdu. Wnętrze mieszczące 70 pasażerów wyposażono w wymagane w wersji miejskiej poręcze oraz półtwarde siedziska dla 24 osób. W celu zastosowania elementów zunifikowanych z Jelczem PR110 wprowadzono instalację elektryczną 24V, a ramach poprawy wydajności ogrzewania system powietrzny zastąpiono układem wykorzystującym płyn borygo.

Po dwóch latach zdecydowano o odświeżeniu gamy pojazdów i tak w pierwszej połowie 1977 roku w Autosanach H9-33/35 zlikwidowano drzwi dla kierowcy, usprawniono ogrzewanie i napędy drzwi oraz zmniejszono udział części importowanych. Wkrótce modernizacje objęły także układ hamulcowy, most tylny i oś przednią, a w 1978 roku rozpoczęto montaż nowego licencyjnego układu kierowniczego ZF. W 1980 wprowadzono udoskonalone modele turystyczny (20) i międzymiastowy (21), wycofując zarazem starsze odmiany, włącznie z niezbyt popularną wersją miejską ze starachowickim silnikiem. Udoskonalenia ominęły H9-35 i pozostał on dostępny wyłącznie z rozwiązaniami technicznymi starszej generacji.

zdjęcie
Podczas niedzielnego Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy na szczecińskich ulicach można było zobaczyć zabytkowy autobus
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
Sanockie pojazdy stały się bardzo popularne w całym kraju, wersje miejskie znalazły zastosowanie w wielu szczególnie mniejszych zakładach komunikacji. Wielokrotnie stawały się podstawą taboru na wiele lat, a sytuację tę potęgował brak taniej alternatywy na rynku, łatwy dostęp do części zamiennych i produkcja kontynuowana do roku 2000. Producent starał się podbić rynek pojazdem A0909L będącym w istocie zwykłym H9 wykonywanym ze stali nierdzewnej, aluminium i tworzyw sztucznych. Autobus wyposażono w silnik Cummins B215 Euro2 (215 KM) lub w opcji Renault Dci4 CJ01 Euro3 (174 KM), wyświetlacze mozaikowe, drzwi odskokowo-wychylne, nowe fotele, wykładziny antypoślizgowe i po raz pierwszy w historii linii H9 zamknięte stanowisko pracy kierowcy. Obecnie w ofercie Autosana pozostają dostępne jedynie gimbus A0909L.04.S oraz autobus lokalny A0909L „Tramp”, ponieważ w ramach spółki Polskie Autobusy i unikania wewnętrznej konkurencji z Jelczem, wytwórnia z Sanoka musiała zamknąć produkcję wielu pojazdów miejskich. Pomimo wiekowości konstrukcji, wielokrotnie remontowane i modernizowane przez długie lata wpisywały się w krajobraz wielu polskich miast.

Autosan H9 w Szczecinie

zdjęcie
Obecna odsłona linii 100 różni się trasą od wersji sprzed 11 lat
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
Autosany H9-33/35 nie pojawiały się w regularnej służbie miejskiej w Szczecinie. Pojazdy w wersji 35 trafiły do Szczecina w 1976 roku, a ich epizod zakończył się najprawdopodobniej z dużymi dostawami wielkomiejskich Jelczy PR110 i Ikarusów 280 w latach 80 XX. wieku. Można również było je spotkać na liniach darmowych dla Targowiska Manhattan obsługiwanych przez PKS Gryfice (m.in. 712) i sporadycznie na liniach nocnych w ramach PKS Szczecin.

Właścicielem Autosana H9-35 220 począwszy od lutego 2016 roku jest Szczecińskie Towarzystwo Miłośników Komunikacji Miejskiej (STMKM). Autobus z 1991 roku kursował wcześniej w PKS Łuków. W okresie letnim w 2018 roku pojazd ten obsługiwał linie turystyczne 50 i 100, zaś obecnie często można go spotkać przy okazji różnych imprez i przejazdów okolicznościowych.

na podstawie: Infobus, Prototypowe i seryjne auta PRLu oraz informacji własnych
opracował: konjo 

aktualizacja: man

Producent:
Autosan
Model:
H9-35
Liczba i układ drzwi:
2 (2-0-2)
Długość:
9 310 mm
Szerokość:
2 500 mm
Wysokość:
3 150 mm
Liczba osi:
2
Masa własna:
7 700 kg
Masa całkowita:
12 500 kg
Wysokość podłogi na zwisie przednim:
890 mm
Wysokość podłogi na zwisie tylnym:
945 mm
Silnik:
Andoria 6c107 (H9-35); Star S-359 (H9-33)
Układ silnika:
rzędowy, poziomy, 6 cylindrów, 6,54 dm3 (Andoria 6c107); 6,80 dm3 (Star S-359)
Moc silnika:
101 kW / 138 KM (Andoria 6c107); 110 kW / 150 KM (Star S-359)
Skrzynia biegów:
FPS S5-45
Liczba miejsc siedzących:
24
Liczba miejsc ogółem:
70
Liczba zakupiona/w eksploatacji:
1/1
Zobacz też: Autosan H6

Liczba pojazdów spełniających kryteria: 1
Średni wiek pojazdu: 33,00 lat
nr tab. typ rok prod. rejestracja rozp. eksp. zajezdnia ex uwagi
220 Autosan H9-35 1991 ZS 84C 20.02.2016 STMKM ex 1005 (PKS Łuków) przyjazd do Szczecina 20.02.2016