Encyklopedia

Trasa: Pomorzany – Aleja Powstańców Wielkopolskich – Aleja Piastów – Plac Kościuszki – Aleja Piastów – Plac Sprzymierzonych – Aleja Piłsudskiego – Plac Odrodzenia – Aleja Piłsudskiego – Plac Grunwaldzki – Aleja Piłsudskiego – Plac Rodła – Aleja Piłsudskiego – Matejki – Plac Hołdu Pruskiego – Plac Żołnierza Polskiego – Aleja Niepodległości – Plac Brama Portowa – Aleja Niepodległości – Aleja 3 Maja – Narutowicza – Potulicka

Historia starsza

Rozwój miasta, a co za tym idzie rozwój przemysłu w latach 70 XIX wieku, jak również zwiększająca się ilość ludności osiedlającej się w podmiejskich dzielnicach miasta (Niemierzyn, Niebuszewo, Żelechowa i Łękno itp.) i znaczne oddalenie tych dzielnic od śródmieścia wymusiło wzrost zapotrzebowania na masowe przewozy pasażerskie. Szczecin w tym okresie wyrwał się z pierścienia okowów murów twierdzy i w związku z tym zaczęto zabudowywać uzyskane tereny po lewej stronie Odry.

21 października 1872 roku zawarto umowę z prywatną spółką pn. ”Towarzystwo Szczecińskich Kolei Ulicznych” na budowę sieci tramwajów konnych. Właśnie tramwaj konny był pierwszym środkiem komunikacji miejskiej, który zastąpiono w roku 1897 tramwajem elektrycznym. Przez 18 lat, do czasu uruchomienia tramwaju elektrycznego następowała rozbudowa sieci torów tramwaju konnego. Już w czasie rozwijania sieci linii tramwajów konnych jasnym było, że ta trakcja rodzi wiele ograniczeń. Zaczęto rozważać możliwość wykorzystania do tego celu trakcji elektrycznej.

Rajscy miejscy – władze miasta prowadziły rozmowy z firmami o elektryfikacji istniejących linii tramwaju konnego i budowę elektrowni. Wybrano do tego zadania Powszechne Towarzystwo Elektryczne z Berlina (Allgemeinen Elektrizität Geselschaft in Berlin), z którym zawarto umowę w dniu 5 maja 1896 roku. Jak wiadomo pierwszy tramwaj elektryczny przejechał ulicami Szczecina w dniu 4 lipca 1897 roku.

W 1903 roku było już pięć linii tramwajowych o łącznej długości 25,9 km między innymi przyszła linia 4, która jeździła na trasie: Plac Sprzymierzonych (Arndtplatz), Piłsudskiego (Friedrich-Karl-Strasse),Plac Hołdu Pruskiego (Königstor), Dworzec Główny (Hauptbahnhof) zwana linią okólną (Ringbahn) chociaż nigdy w planach się nie pojawiła.

Wprowadzenie na trasy tramwaju elektrycznego spowodowało zwiększenie ruchu pasażerskiego, a co za tym idzie wymusiło budowę drugich torów obok już istniejących. Szybki rozwój komunikacji miejskiej powodował również szybki rozwój miasta.

W 1905 roku w dalszym ciągu rozbudowywano sieć tramwajową. Oddawano nowe odcinki tras. W tym czasie również przekroczono linie Odry i wybudowano trasę linii tramwajowej na prawym brzegu. Przez nowy most Most Długi puszczono dwutorową linie w ciągu ulicy Energetyków do budującego się mostu na Parnicy. W tym okresie tramwaje kursujące po mieście otrzymały numery linii wraz z informacją o ich trasach. „Czwórka” kursowała na trasie Pomorzany (Tiergarden), Dworzec Główny (Hauptbahnhof), plac Hołdu Pruskiego (Königstor), Piłsudskiego (Friedrich–Kark-Strasse), plac Sprzymierzonych (Arndtplatz). W 1912 roku linia otrzymuje kolor „zielony” dla ułatwienia orientacji przez pasażerów.

W latach 1905 – 23 linia 4 kursuje na tej samej trasie, jednak w związku z szalejącą inflacją sytuacja ekonomiczna zmusiła firmę do zawieszenia niektórych linii, co skutkowała przedłużeniem trasy linii 4 od placu Kościuszki do Cmentarz Centralnego. W związku z tym linia 4 od Pomorzan do placu Sprzymierzonych jeździ po starej trasie a od placu Sprzymierzonych przez plac Kościuszki do Cmentarza Centralnego – nowy odcinek. „Czwórka” na tej trasie jeździ do 15 listopada 1927 roku w związku z przedłużeniem linii 2 do Gumieniec. Od tego dnia linia 4 zostaje skrócona do placu Kościuszki i od tej pory jeździ na trasie od Dworca Głównego aż do 1934 roku.

Od 1934 roku linia 4 kursowała dalej uliczkami starego miasta po swojej trasie do placu Kościuszki a od placu Kościuszki wydłużono ją o odcinek przez Piastów i Powstańców Wielkopolskich przy szpitalu. Na tej trasie jeździła do 30 sierpnia 1944 roku, kiedy to ciężki nalot samolotów alianckich zniszczył zabudowę starego miasta i dzielnic północnych. Linia 4 została zawieszona i już do końca wojny nie kursowała.

Historia nowsza

Kiedy w 1945 roku miasto przeszło pod polską jurysdykcję, 23 poznańskich tramwajarzy przejęło zdewastowaną szczecińską komunikacje. Utworzona firma pn. „Tramwaje i Autobusy Miasta Szczecina” i ludzie w niej pracujący przystąpili do mozolnego likwidowania szkód powstałych w czasie działań wojennych. Efekty ich pracy unaoczniły się w dniu 12 sierpnia 1945, kiedy zostały uruchomione pierwsze tramwaje. Pomimo piętrzących się trudności pod koniec roku długość uruchomionych tras tramwajowych wynosiła już 16,7 km.

I tu zaczyna się powojenne życie linii 4, która została uruchomiona 4 listopada na trasie Matejki – Piłsudskiego – plac Sprzymierzonych – Piastów – plac Kościuszki. Rozkład jazdy obowiązywał w dni powszednie i świąteczne. Tramwaje jeździły w godzinach od 5.50 do 21.05 z co 10 minutową częstotliwością. Opłaty za przejazd wynosiły 2 zł, kiedy firma 1 stycznia 1946 roku wprowadziła obowiązek posiadania biletów.

Następne lata to mozolne wywożenie gruzów z zasypanych odcinków torów, odbudowywanie zerwanych połączeń, naprawa pozrywanej sieci napowietrznej, remont zwrotnic. Skutkowało to uruchamianiem nowych odcinków tras.

Pod koniec 1947 roku linia 4 jeździ już na trasie Dworzec Główny – Dworcowa – Brama Portowa – plac Żołnierza Polskiego – Matejki – Piłsudskiego – plac Sprzymierzonych – plac Kościuszki – Piastów – Powstańców Wlkp. Zmianę trasy linii umożliwione zostało dzięki oddaniu odcinków torów w ciągu ulicy Piastów i Powstańców Wlkp.

We wrześniu 1950 roku został przebudowany węzeł na skrzyżowaniu ulic Roosevelta i Jaromira (plac Rodła) - położono nowe rozjazdy i dzięki temu linia 4 zaczęła jeździć od Powstańców Wlkp. do Piłsudskiego po starej trasie a od Piłsudkiego skręcała w Wyzwolenia i trasą linii 3 do Dworca Głównego.

W dniach 11 – 15 stycznia 1959 roku nastąpiła awaria podstacji przy ulicy Kolumba, co spowodowała paraliż komunikacji tramwajowej. Przyczyną było przeciążenie podstacji prostowniczych z powodu zbyt małej zainstalowanej mocy w tych podstacjach przy wzroście taboru posiadającego większą moc silników. Jedną z przyczyn tej awarii było niedotrzymanie terminu oddania montażu dodatkowego prostownika o mocy 1 MW. Pod koniec lat 50 XX wieku uruchomiono również tramwajową komunikację nocną również linie 4N.

W 1960 roku z powodu prac torowych linia 4 kursuje w dniach 19 września – 18 października z Powstańców Wlkp. do Potulickiej, w dniach 19 października – 13 listopada na trasie Powstańców Wlkp. – plac Żołnierza Polskiego i znowu od 14 – 22 listopada na trasie Powstańców Wlkp – Potulicka. Od 23 listopada kursuje już na swoje podstawowej trasie.

Rok później tj. 23 grudnia 1961 roku udało się linie 4 skierować o następny odcinek trasy (Powstańców Wlkp. (szpital) – Budziszyńska), co spowodowało połączenie tras linii 3 i 4 na ich krańcówkach i zakończyło budowę linii okólnej zapoczątkowanej przez tramwajarzy niemieckich. W związku z tym trasa linii przebiegała: Pomorzany – Powstańców Wlkp. – Piastów – plac Kościuszki – plac Sprzymierzonych – Piłsudskiego – Wyzwolenia – plac Żołnierza Polskiego – Brama Portowa – Dworcowa – Nowa – Dworzec Główny.

16 lutego 1965 roku przedłużono linie 4 na odcinku Dworzec Główny – Pomorzany, tworząc w ten sposób na terenie Śródmieścia linie okólną, więc trasa jej kształtuje się w następujący sposób: Pomorzany – Smolańska – Kolumba – nab. Wieleckie – Wyszyńskiego – [ w drugą stronę 3 Maja – Dworcowa – Nowa] – Niepodległości – Wyzwolenia – Piłsudskiego (M. Buczka) – plac Sprzymierzonych (Lenina) - Piastów – plac Kościuszki – Powstańców Wlkp. – Pomorzany.

W 1967 roku od 2 lutego montowano w wozach motorowych automaty biletowe „Krab”, a od 22 grudnia w składach tramwajowych tzw. „Samach”.

9 września 1968 roku linia 4 na odcinku od ulicy Mieszka I do ulicy Jabłonkowskiej kursuje w obydwu kierunkach po jednym torze, poźniej bo 7 listopada zawieszono komunikacje, a 4 grudnia z powodu zamknięcia wiaduktu linia kursuje na trasie Frysztacka – Pomorzany.

Od 2 maja 1969 roku nastąpiła zmiana w kursowaniu linii z powodu trwającego dalej remontu wiaduktu w ciągu ulicy. Zasadnicza linia kursowała na odcinku Pomorzany – plac Kościuszki i dalej po jednym torze plac Kościuszki – Frysztacka, a 6 czerwca przywrócono normalną komunikację z mijanką przy Jabłonkowskiej a końcowym przystankiem przy ulicy Frysztackiej.

Od 19 września 1970 roku linia 4 kursuje w obu kierunkach przez ulicę Wyszyńskiego (Wielką) z powodu remontu Bramy Portowej. 5 listopada przeniesiono przystanek plac Grunwaldzki z przed placu na plac i z przed placu Odrodzenia na ulice Piłsudskiego (M. Buczka) przed plac Sprzymierzonych (Lenina).

Wiosną 1971 roku następuje likwidacja linii okólnej i tramwaje „czwórki” zostają skierowane z Pomorzan na Potulicką przez Powstańców Wlkp. – Piastów – plac Kościuszki – plac Sprzmierzonych – Piłsudskiego – Wyzwolenia – Niepodległości – Brama Portowa – 3 Maja – Narutowicza – Potulicka. Znowu, bo 5 grudnia 1972 roku następuje zmiana trasy linii 4 z powodu przebudowy wiaduktu przy ulicy Budziszyńskiej. Linia zostaje skrócona do ulicy Jabłonkowskiej. Sytuacja ta trwa do 18 listopada 1974 roku, kiedy przywrócono komunikację tramwajową do Pomorzan w obydwu kierunkach.

17 grudnia 1974 roku próbnie linie 4 puszczono na trasie z Pomorzan do Stoczni Szczecińskiej, a 20 grudnia do Dworca Niebuszewo. Również 29 grudnia zmieniono trasę linii nocnej 4N do Dworca Niebuszewo, która kursowała na trasie Dworzec Główny – Dworzec Niebuszewo. Trasa linii: Dworzec Niebuszewo – Asnyka – Kołłątaja – Wyzwolenia – plac Rodła – Piłsudskiego (M. Buczka) – plac Sprzymierzonych (Lenina) –Piastów – Powstańców Wlkp. – Pomorzany. Zmiany te nie zostały zaakceptowane przez pasażerów i na początku 1977 roku linia 4 i 4N powraca na swoją dawną trasę Pomorzany – Potulicka.

10 listopada 1986 roku linia 4 kursuje na trasie Pomorzany – Dworzec Niebuszewo z powodu remontu torowiska w ciągu ulicy Matejki trasa z Dworca Niebuszewo przez Asnyka – Kołlątaja – Wyzwolenia do Piłsudskiego i od Piłsudskiego swoją stałą trasą do Pomorzan. Po oddaniu torowisk do eksploatacji w 1987 roku wraca na swoją stałą trasę.

W 1988 roku nastąpiły cięcia w rozkładach jazdy sieci tramwajowych między innymi linii 4 z powodu braku motorniczych.

18 maja 1991 roku zawieszono kursowanie linii 4 w dni świąteczne z powodu niskiej frekwencji pasażerów.

1 września 1992 roku podzielono linie na linie podstawowe i uzupełniające. Linie podstawowe to: 2. 6, 7, 8, 9 i 12, a uzupełniające to: 3, 4 i 5. Linia 4 zawieszana jest na okres wakacji letnich.

1 stycznia 1999 ulega likwidacji dzień rozkładowy "soboty robocze" i od tego momentu linia 4 kursuje tylko od poniedziałku do piątku.

We wrześniu 2001 ograniczono kursowanie linii 4 do godziny 18 z powodu braku środków.

Od 1 października 2004 obsługę taborową linii 4 przejmuje zajezdnia Pogodno. Jest to spowodowane likwidacją zajezdni Niemierzyn.

W lutym 2006 skrócono okres kursowania linii 4. Tramwaje kursują od godziny 7. Pierwszy kurs z Potulickiej odbywał się o godzinie 7:06, a z pętli "Pomorzany" o godzinie 7:05.

Z dniem 2 stycznia 2007 roku wprowadzono korektę rozkładów jazdy związaną ze zmianą struktury taboru tramwajowego udostępnionego przez przewoźnika i w związku z tym na linii 4 nastąpiło ujednolicenie z liniami 1 i 9 struktury czasu przejazdu między przystankami „Potulicka” a „Plac Zawiszy”. Zawieszono wykonywanie kursu zjazdowego z Potulickiej o godzinie 17.50.

Z powodu wycofania z eksploatacji wagonów tramwajowych typu 102Na, z dniem 1 marca 2007 roku wprowadzono zmiany rozkładów jazdy linii 4 kończących swój bieg o godzinie 17.30 na Pomorzanach – przechdzą na linie 7 i 8.

19 października 2009 roku linię 4 skierowano objazdem przez ulicę Krzywoustego. Było to związane z wymianą torowiska na placu Kościuszki. Następnego dnia linia 4 wróciła na swoją zwykłą trasę.

Z dniem 1 października 2007 roku wprowadzony został nowy układ komunikacji tramwajowej, uwzględniający braki kadrowe, trwający remont torów w alei Bohaterów Warszawy, wyniki badań potoków pasażerskich oraz zmiany w czasach przejazdów. Linia 4 kursuje tylko w dni powszednie, według specjalnego rozkładu jazdy uwzględniającego zmiany w kursowaniu linii 12.

Po zakończeniu remontu torów w ciągu ulicy Krzywoustego i alei Bohaterów Warszawy oraz poprawą sytuacji kadrowej, z dniem 1 grudnia 2007 roku linia 4 kursuje wg nowego (stałego) rozkładu jazdy uwzględniającego zwiększenie częstotliwości na linii 12.

Z powodu braków kadrowych w MZK Szczecin w dniu 7 kwietnia 2008 roku zawieszono kursowanie linii tramwajowej 4. Na czas zawieszenia linii nie przewidziano komunikacji zastępczej.

Od 1977 roku do chwili obecnej linia 4 kursuje na trasie Potulicka – Pomorzany z małymi odchyłkami tras na czas remontów czy innych zdarzeń losowych. Długość trasy linii 4 wynosi 7.250 metrów.

Dnia 26 marca 2011 roku zmodyfikowano czasy pracy brygad oraz dodano "wtyczkę" z 8bis/4, której zadaniem jest załatanie dziury powstałej przy porannych przerwach posiłkowych. Po likwidacji linii 8bis w dniu 3 września 2012 roku "wtyczka" jest zadaniem łączonym z 10/1.

Obecnie obsługa wygląda następująco:

• 4/1 - (6:12-17:54 i dalej jako 2/9)
• 4/2 - (6:35-18:03 i dalej jako 5/11)
• 4/3 - (6:45-17:51 i dalej jako 5/9)
• 4/4 - (6:15-17:48)
• 4/5 - (6:25-18:04 i dalej jako 5/10)
• 4/6 - (6:35-17:27 i dalej jako 5/8)
• 4/7 - (6:47-17:48 i dalej jako 2/8)
• 4/8 - (8:47-10:53)

W związku z wznowieniem ruchu tramwajowego w ulicy Jagiellońskiej po wymianie krzyżownicy i zamknięciem dla ruchu tramwajowego ulicy Wawrzyniaka (remont torowiska) oraz trwającym remontem ulicy Potulickiej, od 12.05.2014 przywrócono kursowanie linii 4, ale już na innej trasie tj. na nowej trasie Pomorzany – Jagiellońska – Krzekowo, bez zmian częstotliwości i zakresu kursowania. Obsługiwana przez 6 brygad kategorii A przez zajezdnie Pogodno.

Trasa linii przedstawia się następująco:
POMORZANY – Aleja Powstańców Wielkopolskich – Aleja Piastów – Plac Kościuszki – Aleja Piastów – Jagiellońska – Aleja Bohaterów Warszawy – Mickiewicza – Żołnierska – KRZEKOWO


Obsługa przystanków na aktualnej trasie:
• Pomorzany
• Frysztacka
• Szpitalna
• Starkiewicza
• Dąbrowskiego
• Szwoleżerów
• Narutowicza
• Plac Kościuszki
• Piastów
• Bohaterów Warszawy
• Wawrzyniaka
• Karłowicza
• Poniatowskiego
• Konopnickiej
• Brzozowskiego
• Wernyhory
• Żołnierska
• Krzekowo

W związku z przebudową skrzyżowania ulic Wernyhory, Mickiewicza, Żołnierska z dniem 16 czerwca 2016 zawieszono linie 4 (wcześniej niż w poprzednich latach). Po wakacjach z dniem 1 września 2016 linie skierowano na skróconą trasę co wiązało się z dalej trwającą przebudową wspomnianego skrzyżowania.

Trasa linii:
POMORZANY – Powstańców Wlkp. – Piastów – Plac Kościuszki – Piastów – Jagiellońska – Bohaterów Warszawy – Wawrzyniaka – Plac Gałczyńskiego – al. Wojska Polskiego – Plac Szarych Szeregów – Piastów – Plac Kościuszki – Piastów – Powstańców Wlkp. – POMORZANY

Na przebudowanym odcinku skrzyżowania ulic Wernyhory, Mickiewicza, Żołnierska z dniem 24 października 2016 roku przywrócono kursowanie linii 4 i skierowano ją na starą trasę. Jednocześnie skorygowano rozkłady jazdy linii, która w godzinach 7:00 - 17:00 wykonywać będzie tylko 21 kursów z 24 minutową częstotliwością.

KRZEKOWO — Żołnierska — Mickiewicza — aleja Bohaterów Warszawy — Jagiellońska — aleja Piastów — plac Kościuszki — aleja Piastów — plac Szyrockiego — aleja Powstańców Wielkopolskich — Budziszyńska — POMORZANY

Powodem cięć w tramwajowych rozkładach jazdy jest chroniczny brak motorniczych i w związku z tym od kilku miesięcy nie są wykonywane niektóre kursy na liniach. Zdecydowano więc, że korekta rozkładów jazdy umożliwi w miarę normalną komunikację tramwajową.

W dniach 16 września - 24 października 2017 w związku z remontem torowiska, po 12 latach jego eksploatacji w ciągu ulicy Krzywoustego na odcinku od placu Zwycięstwa do placu Kościuszki wykonywano prace związane z uzupełnieniem ubytków podbudowy w strefie okołoszynowej i naprawiano nawierzchnie bitumiczną w obrębie torowiska.

Z powodu tych prac została zmieniona organizacja ruchu i tramwaje zostały skierowane objazdami do swoich punktów docelowych. Linia "4" na ten czas została zawieszona.

Przewidywano zakończenie prac na 28 października 2017 roku, ale zakończono je 24 października 2017 roku i w związku z tym linia 4 powróciła na swoją stałą trasę.