Encyklopedia

Trasa: Osiedle Zawadzkiego — Szafera — rondo Żołnierzy Polskich Misji Pokojowych ONZ — Sosabowskiego — Żołnierska — rondo Karskiego — Mickiewicza — aleja Bohaterów Warszawy — Jagiellońska — aleja Piastów — plac Szarych Szeregów — Piłsudskiego — plac Odrodzenia — Piłsudskiego — plac Grunwaldzki — Piłsudskiego — plac Rodła — Piłsudskiego — Matejki — Malczewskiego — Parkowa — Dubois — Firlika — Antosiewicza — Nocznickiego — Stocznia Szczecińska 

Historia starsza

W 1905 roku po nadaniu liniom tramwajowym numerów linia 5 jeździła na trasie od ulicy Wawrzyniaka (Alleestrasse) przez Bohaterów Warszawy – Jagiellońską (Turnerstrasse) – Wojska Polskiego (Falkenwalderstrasse) – plac Zgody (Bismarkplatz) – Obrońców Stalingradu (Bismarkstrasse) – plac Żołnierza Polskiego (Königsplatz) – Wyszaka (Klosterhof) – Syreny (Frauenstrasse) – Jana z Kolna (Dampschiffsbolleverk).

Szybki rozwój komunikacji tramwajowej w mieście wymagał również dostaw nowych wagonów tramwajowych. W latach 1905–1907 dostarczano wagony doczepne i motorowe. Przerabiano również wagony byłego tramwaju konnego.

W latach 1905–1910 linia 5 kursowała na dotychczasowej trasie, ale od maja 1910 roku jeździła już po nowo oddanym dwutorowym odcinku trasy (940 metrów) przez Most Kłodny do promu na Duńczycy. Zwiększone potoki pasażerskie w 1911 roku wymusiły budowę drugiego odcinka torów w ciągu ulicy Obrońców Stalingradu (Bismarkstrasse). W 1912 roku linii 5 nadano kolor „niebieski”.

W latach 1910–1926 linia 5 jeździła na dotychczasowej trasie od Wawrzyniaka do Duńczycy Prom. W tym okresie z dalszym rozwojem miasta – budowa osiedla mieszkaniowego w willowej dzielnicy Szczecina – Pogdno wymusiła budowę następnych odcinków tras tramwajowych (torów).

I tak od marca 1927 roku linia 5 kursowała po wydłużonej trasie na odcinku Bohaterów Warszawy od Jagiellońskiej do Mickiewicza, gdzie położono 440 metrów torów, a od lipca po następnym odcinku torów położonych w ciągu ulicy Mickiewicza do ulicy Noakowskiego – 330 metrów. I w związku z tym, trasa linii przebiegała od Mostu Akademickiego przez Mickiewicza do Jagiellońskiej i dalej po starej trasie.

W 1928 roku sukcesywnie oddawano nowo budowane odcinki torów tramwajowych. Linia 5 od czerwca 1928 przekroczyła nowo wybudowany wiadukt (Most Akademicki) i jechała torem położonym na wydzielonym pasie do ulicy Grzegorz z Sanoka (Fontaneweg).

W latach 1928–1934 linia kursowała na trasie Krzekowo – prom Duńczyca.

W 1934 roku linia 5 zmieniła trasę i jeździła z promu na Duńczycy do Potulickiej. Zmiany wprowadzone m.in. na linii 5 były spowodowane przebudową torowisk na ulicy 3 Maja i Dworcowej, jak również w rejonie placu Zwycięstwa.

Linię 5 na początku wojny skrócono do Mostu Kłodnego, zaś jakiś czas potem zawieszono jej kursowanie.

W latach 1940–1945 linia 5 nie kursowała.

25 kwietnia 1945 roku niemiecka obsługa tramwajów szczecińskich została ewakuowana na zachód. W związku z tym, zakończył się okres niemiecki w szczecińskiej komunikacji tramwajowej.

Historia nowsza

Po przekazaniu miasta Szczecina Polsce, w maju 1945 roku przyjechało z Poznania w grupie około 680 osób, 23 poznańskich tramwajarzy, którzy mieli uruchomić od nowa komunikację tramwajową. Pracownicy „Tramwajów i Autobusów Miasta Szczecina” otrzymali w spadku zdewastowane zajezdnie tramwajowe na Pogodnie, Golęcinie i Niemierzynie, gdzie tylko ta ostatnia nadawała się do eksploatacji. Postanowiono jak najszybciej uruchomić komunikację w zniszczonym mieście, gdyż zdawano sobie wówczas sprawę, że umożliwi to zasiedlenie miasta i powstanie firm.

W 1948 roku po oddaniu następnych odcinków torów w ciągu ulic Nocznickiego, Stalmacha i Druckiego – Lubeckiego uruchomiono linię 5, którą skierowano od Druckiego–Lubeckiego (wiadukt) przez Nocznickiego, Dubois, Parkową, Malczewskiego, Matejki, plac Żołnierza Poskiego, Niepodległości, Bramę Portową, Krzywoustego, plac Kościuszki, Sikorskiego do Ku Słońcu. 

Pasażerowie chcący dalej jechać od wiaduktu na ulicy Druckiego–Lubeckiego musieli przechodzić pod zwalonym wiaduktem na drugą stronę.

1 listopada 1948 roku trasa „piątki” zmieniła się i kursowała ona od Druckiego-Lubeckiego do placu Żołnierza Polskiego po starej trasie, zaś później przez Obrońców Stalingradu (Ledóchowskiego) – Wojska Polskiego – Jagiellońską – Bohaterów Warszawy – Mickiewicza do Żołnierskiej.

23 lutego 1950 roku zmieniono ruch w okolicach stoczni - zlikwidowano trasę prowadzącą ulicami Stalmacha i Druckiego–Lubeckiego do wiaduktu, zaś tory poprowadzono przez ulicę Ludową (Przemysłowa) i linię 5 wydłużono do Gocławia.

Na tej trasie „piątka”  jeździła do 1952 roku.

22 grudnia 1952 roku wprowadzono kursowanie linii na trasie Stocznia Szczecińska - Żołnierska, a w 1954 roku wydłużono linię o nowo oddany odcinek torów do pętli na Krzekowie.

Lata 1945–1954 były latami intensywnego odgruzowywania miasta, oddawania następnych torów tramwajowych i budowy oraz odbudowy budynków mieszkalnych oraz zniszczonego nalotami przemysłu. Wzrastała ilość mieszkańców, którzy potrzebowali rozwiniętej komunikacji miejskiej. Zasoby mieszkaniowe śródmieścia kurczyły się, a trzeba było wykorzystać budynki znajdujące się w dzielnicach przemysłowych jak i willowych. W tym okresie tramwaje były jedynym środkiem transportu w mieście dla większości jej mieszkańców. Stąd tak duży napór na rozwój komunikacji miejskiej.

W dniach 11-15 stycznia 1959 roku komunikacja została sparaliżowana w związku z awarią prostowników z powodu ich przeciążenia (mała moc) – nie dotrzymano wówczas terminów rozbudowy nowej podstacji zasilającej na ulicy Kolumba.

W okresie od 2 lutego do 1 kwietnia 1960 roku linia 5 kursowała do Krzekowa z placu Żołnierza Polskiego przez Bramę Portową z powodu remontu torowiska w ciągu ulicy Obrońców Stalingradu.

23 sierpnia 1964 roku linię wydłużono do Ludowej (ówczesna pętla Stocznia Remontowa).

W dniach 9 i 16 maja 1971 roku linia kursowała na skróconej trasie do Stoczni Szczecińskiej z powodu remontów torowiska, a 8 czerwca kursowała trasą linii 10 w obydwu kierunkach.

1 października 1971 roku przystanek linii jadących w kierunku placu Żołnierza przeniesiono z placu Przyjaźni Polsko–Radzieckiej (plac Zgody) na ulicę Obr. Stalingradu przy posesji 20/21.

Z powodu przebudowy torowisk w rejonie ulicy Żołnierskiej, w dniu 18 października 1971 w kierunku Krzekowa zlikwidowano przystanek przy koszarach. Odcinek od Wernyhory do Żołnierskiej obsługiwany był przez tramwaj jeżdżący po jednym torze.

Do 1 stycznia 1973 roku linia 5 kursowała na trasie ze Stoczni Remontowej przez plac Żołnierza Polskiego – Obrońców Stalingradu – Wojska Polskiego i Jagiellońską. Tego dnia w związku z wyłączeniem tras tramwajowych na Obrońców Stalingradu, Wojska Polskiego (od placu Zwycięstwa do placu Sprzymierzonych) i Jagiellońskiej (Wojska Polskiego do Piastów) składy linii 5 jeżdziły nową trasą od ulicy Matejki przez Piłsudskiego (M. Buczka) i dalej do Piastów, a później Jagiellońską do Krzekowa. Również po trasie linii jeździła tramwajowa linia nocna 5N.

W latach 1973-1992 linia 5 jeździła na trasie Stocznia Remontowa – Krzekowo.

W 1992 roku w związku z remontem torowiska w ciągu ulicy Piłsudskiego, „piątka” trafiła na objazdową trasę: Pomorzany – Powstańców Wielkopolskich – Piastów – Jagiellońska – Bohaterów Warszawy i dalej po swojej trasie do pętli „Krzekowo”. Po okresie dwumiesięcznych prac linia powróciła na swoją starą trasę.

Od lipca 1995 roku składy linii 5 ponownie kursowały na trasie Pomorzany – Krzekowo. Taki stan rzeczy trwał do 1996 roku.

Od 1997 roku „piątka” po raz kolejny kursowała na trasie Stocznia Szczecińska – Krzekowo.

6 czerwca 2000 roku zmieniono trasę linii w związku z remontem ulicy Mickiewicza i linia jeździła na trasie objazdowej od ulicy Bohaterów Warszawy przez Wawrzyniaka – Wojska Polskiego do pętli „Głębokie”. 31 października 2000 roku linia powróciła na stałą trasę. 

25 listopada 2009 roku z powodu remontu torowiska na ulicy Żołnierskiej i pętli „Krzekowo” linię 5 skierowano ulicą Wawrzyniaka i aleją Wojska Polskiego do zajezdni Pogodno.

8 grudnia 2009 roku z powodu zatłoczenia zajezdni Pogodno przez 3 linie tramwajowe kończące tam bieg, skierowano linię 5 do przystanku „Wawrzyniaka”. Celem dojechania do niego na placu Szarych Szeregów, linia 5 skręcała w aleję Wojska Polskiego, a następnie w ulicę Wawrzyniaka. Dalej kierowała się krótkim odcinkiem ulicy Mickiewicza, z której skręcała w aleję Bohaterów Warszawy dojeżdżając dalej do tymczasowego przystanku końcowego.

2 kwietnia 2010 roku linia 5 powróciła na swoją stałą trasę.

10 kwietnia 2010 roku z powodu remontu torowiska w alei Bohaterów Warszawy ponownie skierowano „piątkę” na objazdową trasę: Krzekowo – Żołnierska – Mickiewicza – Wawrzyniaka – aleja Wojska Polskiego – plac Szarych Szeregów – al. Piłsudskiego – Matejki – Malczewskiego – Parkowa – Dubois – Firlika – Stocznia Szczecińska.

22 maja 2010 roku po zakończonym remoncie torowiska w alei Bohaterów Warszawy linia 5 powróciła na swoją trasę.

W związku z rozpoczęciem przebudowy torów w alei Piastów na odcinku od ulicy Jagiellońskiej do placu Szarych Szeregów, od 1 lutego 2014 roku linia kursowała na objazdowej trasie: Krzekowo – Wawrzyniaka – aleja Wojska Polskiego – Stocznia Szczecińska.

Po zakończeniu remontu krzyżownic na skrzyżowaniu alei Bohaterów Warszawy i alei Piastów, wznowieniu komunikacji tramwajowej na ulicy Jagiellońskiej oraz zamknięciu dla tramwajów ulicy Wawrzyniaka, od 12 maja 2014 roku linia 5 powróciła na stałą trasę.

Od 14 marca 2020 roku w związku z rozpoczęciem II etapu przebudowy placu Szarych Szeregów linia została skierowana na trasę:

Krzekowo — Żołnierska — rondo Karskiego — Mickiewicza — aleja Bohaterów Warszawy — Krzywoustego — plac Kościuszki — Krzywoustego — plac Zwycięstwa — plac Brama Portowa — aleja Niepodległości — plac Żołnierza Polskiego — aleja Wyzwolenia — plac Rodła — Piłsudskiego — Matejki — Malczewskiego — Parkowa — Dubois — Firlika — Antosiewicza — Nocznickiego — Stalmacha — Druckiego-Lubeckiego — Ludowa
 
1 czerwca 2020 wraz z rozpoczęciem III etapu przebudowy placu Szarych Szeregów linia kursowała od ulicy Mickiewicza przez ulicę Wawrzyniaka – plac Gałczyńskiego – aleję Wojska Polskiego do placu Szarych Szeregów i dalej do Stoczni Szczecińskiej, według specjalnego rozkładu jazdy. 25 lipca 2020 roku linia powróciła na swoją trasę.

29 maja 2021 roku ze względu na rozpoczęcie kolejnego etapu „Torowej Rewolucji” obejmującej aleję Niepodległości, aleję Wyzwolenia i ulicę Piłsudskiego konieczne było wycofanie tramwajów z odcinka Plac Rodła - Matejki - Malczewskiego - Dubois. Linia 5 kursowała na zmienionej trasie Krzekowo - Plac Rodła - Las Arkoński, bez zmian w częstotliwości.

Trasa objazdowa: Krzekowo - [...] - Plac Rodła - aleja Wyzwolenia - Rondo Giedroycia - aleja Wyzwolenia - Krasińskiego - Niemierzyńska - Arkońska - Las Arkoński.

Ponowna zmiana trasy nastąpiła 18 grudnia 2021 roku w związku z zamknięciem torowiska od placu Szarych Szeregów do placu Rodła. Tramwaje linii 5 rozpoczęły kursowanie na trasie: Krzekowo – [...] – aleja Bohaterów Warszawy – Krzywoustego – plac Brama Portowa – aleja Niepodległości – plac Żołnierza Polskiego – plac Hołdu Pruskiego – Matejki – [...] – Stocznia Szczecińska/Ludowa.

27 czerwca 2022 po przywróceniu kursowania tramwajów na odcinku alei Wyzwolenia od placu Żołnierza Polskiego do placu Rodła oraz na odcinku ulicy Piłsudskiego od ulicy Matejki do placu Szarych Szeregów, linia 5 powróciła na stałą trasę.

Katastrofalna sytuacja kadrowa wymusiła wprowadzenie 9 października 2022 roku zmianę podstawowej częstotliwości kursowania wszystkich linii tramwajowych z dotyczasowych 12 minut do 15 minut.

W związku z pracami przy budowie przedłużenia ulicy Sosabowskiego, a także rozpoczęciem likwidacji pętli „Krzekowo”, od 29 lipca 2023 roku tramwaje linii 5 rozpoczęły kursowanie w tymczasowej relacji Żołnierska – Wawrzyniaka (tymczasowy przystanek nr 12021 zlokalizowany na skrzyżowaniu ulicy Mickiewicza z ulicą Wawrzyniaka). Do jej obsługi skierowano wyłącznie tramwaje dwukierunkowe Moderus Beta MF 29 AC BD, które po wysadzeniu pasażerów na przystanku „Żołnierska”, kierowały się na specjalnie przygotowaną zwrotnicę łączącą tory w obu kierunkach, gdzie następowała zmiana kierunku jazdy.

Linia kursowała z częstotliwością co 7–8 min. w dni powszednie (do godz. 20) i soboty (w godz. 9–18), zaś w pozostałym okresie co 10 min. Zjazd do zajezdni Pogodno realizowano ze zmianą kierunku jazdy na przystanku „Plac Gałczyńskiego” przez aleję Bohaterów Warszawy, ulicę Jagiellońską, aleję Piastów i aleję Wojska Polskiego.

2 września 2023 w dni powszednie poza godzinami szczytu oraz w soboty przez cały dzień zmniejszono częstotliwość kursowania linii do 10 minut.

W związku z udostępnieniem ulicy Sosabowskiego dla ruchu tramwajów, od 29 czerwca 2024 roku tramwaje linii 5 kursują w stałej relacji: Osiedle Zawadzkiego – Mickiewicza – Stocznia Szczecińska. Na wydłużonej trasie uruchomiono przystanki „Modra” w obu kierunkach, przystanki „Krzekowo” tymczasowo nie są obsługiwane.

Z powodu organizacji finału regat The Tall Ships Races 2024, zamknięciem ulicy Jana z Kolna, a także jednoczesnym zawieszeniem funkcjonowania linii 6, w okresie od 29 lipca do 5 sierpnia 2024 tramwaje linii 5 kursowały na wydłużonej trasie do pętli „Gocław”. Dodatkowe nocne kursy w dniach 2-4 sierpnia wykonywano w relacji skróconej Plac Żołnierza Polskiego – Gocław.