Encyklopedia

Zajezdnia Niemierzyn

dodane przez mike_1994; zmodyfikowane przez man

14.07.2021
Aktualizacja treści oraz zmiany stylistyczne (dotyczące czasu) Pepe
03.05.2020
Dodano informacje o wyborze oferty na przebudowę muzeum jas59 
19.04.2020
Dodano informację o otwarciu ofert jas59 
07.03.2020
Dodano informację o przetargu na rozbudowę Muzeum jas59 
09.08.2010
Dodano informację o modernizacji i przebudowie zajezdni w 1959 roku jas59 
28.07.2010
Dodano informację o prezentacji odnowionej zajezdni jas59 
05.03.2010
Dodano informację o projekcie budowy pętli tramwajowo - autobusowej przy zajezdni Miemierzyn jas59 
16.04.2009
Dodano informację o projektantach obiektu jas59 

Zajezdnia Niemierzyn budowana w latach 1912 - 13 wg. projektu dwóch berlińskich architektów Griesbacha i Steinmetza. Obiekt oddany do eksploatacji w 1913 roku. Jest najpiękniejszym obiektem tego typu w Szczecinie. Efekt zawdzięcza spadzistemu dachowi z przeszklonym frontonem, gdzie umieszczono duży zegar. Znana była wówczas jako zajezdnia tramwajowa Nemitz. Była przebudowana w 1926 roku. Do tej pory nie było więcej remontów.

Zajezdnia, to nie tylko remiza tramwajowa, ale także kamienica przyległa do ulicy. W kamienicy tej przed wojną znajdowała się pracownia krawiecka szyjąca mundury dla tramwajarzy.

Po wojnie wyjechały stąd pierwsze tramwaje. Ale wcześnie zanim tramwaje stąd wyruszyły na swoje trasy, zajezdnie i warsztaty przekazano tramwajarzom w dniu 17 lipca 1945 roku. Tu właśnie w pierwszych miesiącach działania firmy komunikacyjnej mieściło się całe zaplecze techniczne dla trakcji tramwajowej, gdzie zjeżdżały tramwaje, i gdzie również dokonywano bieżących przeglądów i napraw.

Rozszerzone założenia projektowe na modernizację i rozbudowę zajezdni tramwajowej Niemierzyn



Opracowanie to wykonał pan inż. Jan Mitraszewski na przełomie lipca i sierpnia 1959 roku z Biura Projektów Budownictwa Komunalnego z Warszawy na zlecenie MPK Szczecin.

Opis stanu z 1959 roku



Zajezdnia tramwajowa "Niemierzyn" przy ulicy Rewolucji Październikowej zlokalizowana na działce w kształcie prostokąta o szerokości 62 metry i długości 130 metrów o powierzchni około 0,8 hektara. Od strony zachodniej i północnej Zajezdnia graniczy z terenami ogródków działkowych, od strony wschodniej przylegają zabudowania mieszkalne, a od południowej znajdują się wjazdy i wyjazdy na ulicę Rewolucji Październikowej. Zajezdnia została wybudowana jak wyżej. Na jej terenie znajdują się obiekty:

• budynek główny o powierzchni 3.818 m2 i kubaturze 24.800 m3 z 14 torami przeglądowo-postojowymi i 2 torami remontowymi. W zachodniej części budynku znajdowały się pomieszczenia warsztatowe, magazynowe, ustępy, zmywalnie, szatnie, podstacja transformatorowa oraz kotłownia CO.
• budynek mieszkalny, 3 piętrowy znajdujący się przy wjeździe na teren zajezdni, o powierzchni 280 m2 i kubaturze 4.800 m3. Na parterze znajdują się kasy, sala konduktorska, i administracja zajezdni.
• budynek pomocniczy na tyłach głównego budynku o powierzchni 250 m2, w którym znajdował się magazyn soli i piasku jak również pomieszczenia magazynowe.

Zajezdnia o typie czołowym (nieprzelotowa), gdzie 16 torów kończą się ślepo w halach budynku głównego, oraz 1 toru otwartego przy ścianie zachodniej budynku głównego kończący się w magazynie soli. Zajezdnia ma również 1 tor wjazdowy od ulicy Rewolucji Październikowej w kierunku wschodnim (centrum miasta) i 2 takie same tory w kierunku zachodnim (pętla w Lesie Arkońskim). Tory krzyżują się przy bramie wjazdowej od ulicy. Pojemność zajezdni to 63 wagony. Obiekt nie posiada stanowisk do mycia wagonów. Ma słabo rozwiniętą część warsztatową, układ torowy wymaga dodatkowych manewrów przy wjeździe i wyjeździe wagonów.

Przy opracowaniu założeń remontu i modernizacji inż. Jan Mitraszewski oparł się na pomiarach budynku głównego, wykonanym przez Wojewódzkie Biuro Projektów w Szczecinie z 1956 roku, oraz ocalałych fragmentach rysunków niemieckich układu torów z 1930 roku.

Modernizacja zajezdni



Po analizie zebranego materiału i przeprowadzeniu wizji lokalnej i przyjmując możliwość powiększenia terenu kosztem przylegających od północy ogródków działkowych nasunęły się trzy rozwiązania:
rozwiązanie pierwsze - rozbudowa układu torów dla stworzenia zajezdni przelotowej z potokowym systemem przeglądów. W tym celu należałoby przebudować 3 tory przeglądowo-naprawcze w halach 1, 2, 3 na dwa przeglądowe, uzyskano by w ten sposób swobodniejszy dostęp między osiami torów, wyprowadzenie ich z hali poprzez budynek magazynowy na teren ogrodów działkowych, wybudowanie pętli celem skierowania wagonów tramwajowych po przeglądzie codziennym na istniejące tory w hali, które spełniałyby rolę torów postojowych. Sąsiadujące z torami pomieszczenia warsztatowe (stolarnia) zostałyby przystosowane dla potrzeb przeglądowo-naprawczych. W tym rozwiązaniu koniecznym byłoby zajęcie terenu o powierzchni około 6.000 m2 terenu ogrodów działkowych.

rozwiązanie drugie – wykonanie wjazdu do zajezdni przez nowoprojektowany tor na ulicy Lenartowicza (tor tramwajowy w ulicy Lenartowicza zostałby umieszczony symetrycznie w jezdni o szerokości 11 metrów. Wjazd na zaplecze odbywałby się z Lenartowicza na skrzyżowaniu z ulicą Zamojskiego przy pomocy dwu wiązek torowych) i przez teren ogrodów działkowych na istniejące tory postojowo naprawcze. Przy tym rozwiązaniu zajezdnia miałaby charakter przelotowy, jednak bez wyodrębnionych torów dla przeglądów systemem potokowym. Przy tym rozwiązaniu potrzeby byłby teren ogrodów działkowych o powierzchni około 2.450 m2.

rozwiązanie trzecie – układ torowy podobny co przy rozwiązaniu drugim. Zajezdnia o charakterze przelotowym z potokowym system przeglądów, które odbywałyby się na dwu torach w miejscu istniejących torów 1, 2, 3 (jak w rozwiązaniu pierwszym) z tym, że wjazd do obiektu na tory przeglądowe przez ulice Lenartowicza, a po przeglądzie wyjazd przez ulicę Rewolucji Październikowej (Niemierzyńska) i Lenartowicza do hali na stanowiska postojowe.
Powierzchnia potrzebna do tego rozwiązania, to około 2.200 m2 zajęcia ogrodów działkowych.

Niezależnie od tego zmodernizowano by centralne ogrzewanie, instalację wodno - kanalizacyjną, proponowano wybudowanie mechanicznej myjni wagonów tramwajowych, modernizacja instalacji elektrycznej.

Wnioski końcowe



Modernizacja połączona z częściową przebudową zajezdni miała osiągnąć następujący cel:

wariant pierwszy – zajezdnia w charakterze przelotowym z pętlą manewrową na tyłach zajezdni i wyodrębnioną halą dla przeglądów codziennych metodą potokową.
• poprawienie stanu technicznego i zewnętrznego wagonów przez wprowadzenie potokowej metody przeglądów na dostatecznie wyposażonych stanowiskach mycia i przeglądu prze specjalistów nadzorowanych przez nadzór techniczny.
• stworzenie pracownikom zatrudnionym przy przeglądach właściwych warunków pracy odpowiadającym przepisom bhp.
• rozbudowany układ torowy ułatwiający manewrowanie taboru oraz uzyskanie możliwości wykorzystania torów (częściowo) na otwarte stanowiska postojowe, Zwiększenie pojemności zajezdni do 63 wagonów. Wdrożenie tego wariantu skutkowałoby wydatkowaniem około 6,7 mln złotych i likwidacji ogrodów działkowych na powierzchni 6.000 m2. Wariant ten nie dałby możliwości uruchomienia zmechanizowanej myjni wagonów.

wariant drugi – zajezdnia o charakterze przelotowym z głównym wjazdem z ulicy Lenartowicza z zachowaniem dotychczasowego systemu przeglądów codziennych metodą stanowiskową. Wariant te w zasadzie pozostawia bez zmiany dotychczasowe metody i warunki pracy bhp w zajezdni. Rozbudowany układ torowy ułatwiałby wyjazdy i wjazdy, likwidując zbędne manewry wagonów, ponadto pozwalałby na częściowe wykorzystanie nowych torów na postoje wagonów. Pojemność zajezdni wzrosłaby z 63 do 94 wagonów. Koszt przebudowy według tego wariantu wyniósłby 4,4 mln złotych i zaanektowano by na ten cel ogrody działkowe o powierzchni około 2.450 m2.

wariant trzeci - zajezdnia o charakterze przelotowym z głównym wjazdem z ulicy Lenartowicza z wyodrębnioną halą na przeglądy codzienne metodą potokową z możliwością zainstalowania myjni mechanicznej. Wariant ten ma wszystkie zalety technologiczne wariantu pierwszego. Pojemność zajezdni wzrosłaby z 63 do 90 wagonów. Koszty rozbudowy i modernizacji wyniosłyby 5,7 mln złotych, a zajęcie ogrodów działkowych wyniosłaby 2.200 m2.

W związku z korzyściami natury technologicznej, finansowej i społecznej, należałoby podjąć rozbudowę i modernizację zajezdni według wariantu trzeciego. Tak projektant widział modernizację i przebudowę zajezdni wykonaną na zlecenie MPK. Niestety nic z tej modernizacji nie wyszło. Pozostało to tylko na papierze.

W roku 1965 pan Bogusław Iwanowski pracownik zajezdni Niemierzyn - wykonał z okazji 20 - lecia istnienia firmy miniaturkę pomnika. Miniaturka przedstawia tramwajarza trzymającego "Gryfa". Niniaturka znajduje się w tej chwili na terenie zajezdni Pogodno.

Natomiast w 1975 roku na 30 - lecie firmy wykonał projekt pomnika, który został postawiony na terenie zajezdni Niemierzyn. Zresztą stoi do dnia dzisiejszego. Pan Bogusław Iwanowski przeszedł na wcześniejszą emeryturę w związku z przeżyciami na Syberii. Wyjechał w Bieszczady.

Obiekt w 1979 roku miał niezadowalajacy stan techniczny hali i nie było możliwości dostosowania jej do przyjmowania nowego typu taboru tramwajowego. Brak remontów bieżących i konserwacyjnych doprowadził do takie stanu rzeczy. W tym samym roku zlecono opracowanie dokumentacji na rozbudowę zajezdni Niemierzyn, do 150 jednostek typu 105 N. Rozpoczęcie modernizacji planowano na rok 1980, ale jak każdy wie nic z tego nie wyszło. Brak środków na realizację tego przedsięwzięcia wynikał ze zbyt małych nakładów na komunikację związanych z kryzysem ekonomicznym państwa.

Do 1994 roku stacjonowały tu tylko wagony typu N. Następnie zostały tu przekazane wszystkie tramwaje typu 102Na z zajezdni Pogodno. Później do Szczecina sprowadzono z Niemiec 40-letnie wagony GT6 wraz z doczepami typu B4 i B4 (l). Zostały one rozdzielone między zajezdnie Niemierzyn i Golęcin. W końcowym okresie eksploatacji można było tu nawet spotkać wagony z rodziny 105N.

Projekt budowy pętli tramwajowo - autobusowej przy zajezdni Niemierzyn



Autorem tego opracowania był inż. Jerzy Nawrocki z Biura Projektów Budownictwa Komunalnego "MEDO" ze Szczecina. Projekt wykonano zgodnie ze zleceniem MZK nr MK/283/94/II.1 i wydanej lokalizacji nr 223/94 z dnia 9.12.1994 roku przez Urząd Miasta Wydział Urbanistyki Architektury i Nadzoru Budowlanego w Szczecinie oraz dokumentacji badań podłoża dla ulicy Niemierzyńskiej sporządzonej przez BPBK w 1989 roku postanowiono wybudować tymczasową pętlę tramwajowo - autobusową przy zajezdni tramwajowej Niemierzyn według programu zawartego w założeniach techniczno - ekonomicznych z 1990 roku i przebudowy ulic Niemierzyńskiej i Arkońskiej opracowanej w 1989 roku.

Pętla przewidziana była tylko dla jednej linii tramwajowej 3, której częstotliwość kursowania wynosiłaby od 5 - 8 składów na godzinę. Służyłaby również jako punkt przesiadkowy na linie autobusową 78 zastępującą komunikację tramwajową na wyłączonym odcinku od zajezdni Niemierzyn do pętli w Lesie Arkońskim. Przesiadki odbywałyby się na tym samym przystanku w obydwu kierunkach bez konieczności przechodzenia przez ulicę. Częstotliwość linii autobusowej byłaby taka sama jak linii tramwajowej.

Projektowana pętla służyłaby również do obsługi zajezdni Niemierzyn w celu umożliwienia zmiany kierunku jazdy dla taboru tramwajowego w związku z likwidacją kilku połączeń w samej zajezdni. Pętle umiejscowiono na ulicy Niemierzyńskiej między numeracją 17a a 18.

Wybudowanie tej pętli umożliwiłoby skierowanie linii 3 z Pomorzan do pętli "Niemierzyn" likwidując zbędny przebieg nawrotny do przeciążonej pętli "Dworzec Niebuszewo" (linia 2 i 12):
• zapewniłoby bezprzesiadkowe połączenie z Centrum mieszkańcom przyległych ulic Krasińskiego i Niemierzyńskiej,
• wyeliminowałoby ruch autobusowy z zatłoczonych ulic Kołłątaja, Krasińskiego, Niemierzyńska i skrzyżowania Kołłątaja, Wyzwolenia, Staszica,
• umożliwiłoby ustalenie relacji autobusowej pętla Niemierzyn - Las Arkoński,
• jak również poprawiłoby bezpieczeństwo ruchu i pasażerów przenosząc miejsce przesiadek z niebezpiecznego skrzyżowania Kołłątaja, Wyzwolenia, Staszica na przystanki w jednym miejscu przy projektowanej pętli Niemierzyn przy ulicy Niemierzyńskiej.

zdjęcie
Projekt pętli "Niemierzyn"
Projekt przewidywał budowę jednego toru odgałęziającego się od istniejących torów w ciągu ulicy Niemierzyńskiej i umieszczonego wewnątrz pętli tramwajowej pętli autobusowej dla jednego autobusu. Przewidywano jeden przystanek dla tramwaju i autobusu zlokalizowany miedzy torem tramwajowym a jezdnią pętli autobusowej. Na wspomnianym przystanku przewidywano postawienie wiaty dla oczekujących pasażerów.

Pętla byłaby zlokalizowana na terenach obecnie użytkowanych ogródków działkowych, które w planach ogólnych miasta z tamtego okresu były przewidziane na cele komunikacyjne między innymi na rozbudowę zajezdni tramwajowej Niemierzyn.

Zamknięcie zajezdni i jej dzień dzisiejszy


Niestety nadszedł sądny dzień - 1 października 2004 roku zajezdnia Niemierzyn po 97 latach eksploatacji została zamknięta.

zdjęcie
Ostatni tramwaj z zajezdni Niemierzyn
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
Jako ostatni liniowy wagon wyjechał udekorowany GT6 508, który obsługiwał jedną ze szczytowych brygad linii 11. Wieczorem tramwaje, które wyjechały na linie rano i po południu, zjechały już do swoich nowych domów.

Wszystkie wagony typu 102Na trafiły do zajezdni Pogodno. Nie uległy one przenumerowaniu. Wagony GT6 zostały przeniesione na Golęcin. Również w tym wypadku numery taborowe pozostały bez zmian. Wagony z rodziny 105N zostały rozdzielone między obie zajezdnie:

  • 588+589 - przenumerowany później na 704+703,
  • 590+591 - przenumerowany później na 1039II+1040III,
  • 592+593 - przenumerowany później na 1059+1060,
  • 594+595 - przenumerowany później na 1015II+1016II,
  • 596+597 - przenumerowany później na 736II+737II,
  • 598+599 - przenumerowany później na 1023II+1024II,


Od 1 stycznia 2006 na terenie zajezdni funkcjonowało (w organizacji) Muzeum Techniki i Komunikacji "Zajezdnia Sztuki", będące na etapie pozyskiwania środków finansowych na przeprowadzenie remontu. W byłej zajezdni swoją siedzibę ma też Szczecińskie Towarzystwo Miłośników Komunikacji Miejskiej.

Po uzyskaniu środków na remont hal byłej zajezdni i przeprowadzeniu przetargu na wykonanie tych prac konsorcjum firm „Erbud” z Warszawy i „Restauro” z Torunia od maja 2009 roku przystąpiło do prac remontowo - renowacyjnych przyszłego muzeum.

Pracownicy konsorcjum przystąpili do remontu małej hali, z której usunięto tory. Ich przebieg był jedynie zaznaczony na posadzce. Hala został podzielona na części. W jednej z nich były kasy, szatnia, toalety i sklepik. Dalej znajdują się trzy sale wystawowe różnej wielkości. Nad boczną halą wybudowano pomieszczenie pod kawiarnię, do której wchodziło się od zewnątrz po wybudowanych schodach.

Największa hala zajezdni, zwieńczona zabytkowym zegarem, który po renowacji działa jak za dawnych lat, przeszła niewielkie zmiany. Zachowano tory, pod którymi są kanały. Zostały przykryte szklaną podłogą (szkło pancerne o nośności 500 kg). W hali zachowano ukrycie przeciwlotnicze, które będzie sporą atrakcją dla zwiedzających. Powstało ono dla jednego pracownika zajezdni. Postawiono je w takim miejscu, by nie ucierpiało podczas bombardowań. Pozostali pracownicy ukrywali się w schronie pod zajezdni. Jeden pracownik pozostawał na górze, by po bombardowaniu organizować akcję ratowniczą.

W hali głównej pozostawiono wyposażenie, np. suwnice. Tu wystawiane są tramwaje, autobusy, auta osobowe itp. Warsztat do konserwacji i napraw muzealnych eksponatów jest z lewej strony hali głównej. Znajduje się tam także pomieszczenie socjalne. Na tyłach zajezdni znajdują się biura pracowników administracji. Główna hala zajezdni zmieniła się diametralnie. Wykonano świetliki w dachu, które dają dużo światła.

zdjęcie
Jeszcze sześć lat temu stacjonowały tu liniowe tramwaje, dziś miejsce to czeka na pierwsze eksponaty muzealne
zbyt mało ocen, aby obliczyć średnią
W dniu 26 lipca 2010 roku w MTiK przy ulicy Niemierzyńskiej o godzinie 11 zaprezentowano wyremontowane pomieszczenia byłej zajezdni tramwajowej. Przeprowadzony gruntowny remont przedstawiał się imponująco. Całość sprawiała pozytywne wrażenie. Prezentacja odnowionego obiektu zakończyła wszelkie prace remontowe. W czasie prezentacji odnowionej zajezdni pokazano kilka egzemplarzy motocykli zgromadzonych przez muzeum, były to między innymi: Sokół 125, WFM-ki, Harley, Osa itp.

Przez kolejne 3 miesiące załoga instytucji wykonała ogrom pracy przy ustawianiu eksponatów. Oficjalne otwarcie Muzeum nastąpiło 22 października o godzinie 10:00. Przez pierwsze kilka miesięcy do już wystawionych eksponatów dołączały kolejne, z częstotliwością co kilka tygodni. M. in. na początku grudnia 2010 roku do hali wjechał wyremontowany wagon GT6 919.

Rozbudowa Muzeum

Na stronie Urzędu Miasta w zakładce "Biuletyn Informacji Publicznej"  25 listopada 2016 roku ukazało się ogłoszenie o przetargu na „Wykonanie kompletnej wielobranżowej dokumentacji projektowo-kosztorysowej z uzyskaniem pozwolenia na rozbiórkę i budowę oraz z pełnieniem nadzoru autorskiego dla zadania pn. „Człowiek i mobilność – budowa Centrum Kultury Technicznej w Szczecinie”. Termin nadsyłania ofert do 5 grudnia 2016 roku.

Inwestycja ma objąć: budowę nowego budynku łącznika pomiędzy istniejącym budynkiem Muzeum i budynkiem kamienicy położonych przy ul. Niemierzyńskiej 18 A w Szczecinie, oraz remont i przebudowę wraz ze zmianą sposobu użytkowania kamienicy na Centrum Kultury Technicznej - przy ul. Niemierzyńskiej 18 A. Na wykonanie dokumentacji przyszły wykonawca będzie mieć 16 tygodni od dnia podpisania umowy.

5 grudnia 2016 roku w Urzędzie Miasta nastąpiło otwarcie ofert w przetargu z powyższego przetargu. Wpłynęły 3 oferty od firm:

• GPVT Pracownia Architektoniczna S.C. ul. Pamiątkowa 2/37 61-512 Poznań - 275 000,00 zł brutto,

• Konsorcjum firm: ch2 architekci s.c., al. Papieża Jana Pawła II 28/7 70-454 Szczecin oraz NAAN Architekci Michał Kołodziejczyk ul. Reymonta 68, 71-276 Szczecin - 232 470,00 zł brutto,

• Studio PZ Paweł Zaremba ul. Mickiewicza 2 70-384 Szczecin - 835 000,00 zł brutto.

5 stycznia 2017 roku ogłoszono wyniki przetargu na wykonanie kompletnej wielobranżowej dokumentacji - wybrane zostało konsorcjum firm:

• ch2 architekci s.c., al. Papieża Jana Pawła II 28/7 70-454 Szczecin
• NAAN Architekci Michał Kołodziejczyk ul. Reymonta 68, 71-276 Szczecin.

Po prawie dziesięciu latach od uruchomienia Muzeum - Szczecińskie Inwestycję Miejskie ogłosiły przetarg na rozbudowę obiektu o ponad stuletnią kamienicę (1912/13) i budowę łącznika do hal wystawowych Zajezdni Sztuki w dniu 21 lutego 2020 roku. 

Firmy chcące zrealizować ten projekt miały czas na składanie ofert do 13, 27 marca, później do 9 kwietnia, a termin ostateczny ustalono na 14 kwietnia 2020. Całość projektu powinna być zrealizowana do 1 października 2021 roku.

Po czterokrtnym przesuwaniu terminu składania ofert dopiero 14 kwietnia 2020 roku przedstawiono firmy, które chciały wziąć udział w realizcji zadania. Wpłynęło siedem ofert na przebudowę. 

Swoje oferty złożyły następujące firmy:

• HD Construction Sp. z o.o. Szczecin. Cena: 18.888.240,39 zł brutto,
• ERBUD S.A. Warszawa. Cena: 21.763.899,12 zł brutto,
• Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „EBUD” – Przemysłówka Spółka z o.o. Bydgoszcz. Cena: 18.265.500,05 zł brutto,
• Korporacja Budowlana Doraco Sp. z o.o. Gdańsk. Cena: 21.558.537,50 zł brutto,
• EXPERT Sp. z o.o. Dolice,.Cena: 22.866.561,00 zł brutto,
• Lepiko Sp. z o.o. Poznań - Skórzewo. Cena: 20.981.750,57 zł brutto,
• Przedsiębiorstwo Budowlane Ciroko Sp. z o.o. Szczecin. Cena: 18.899.988,91 zł brutto.

Na realizację inwestycji zabezpieczono 24.252.765,97 zł brutto. 

30 kwietnia 2020 roku ogłoszono, że Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „EBUD” – Przemysłówka Spółka z o.o., zajmie się przebudową Muzeum. Oferta tej firmy opiewająca na kwotę 18.265.500,05 zł brutto, została uznana za najkorzystniejszą. Zanim doszło do podpisania umowy musiał upłynąć termin na wniesienie ewentulanych odwołań. Pozostali oferenci mieli na to 5 dni.

Remont kamienicy muzealnej wraz z budową łącznika rozpoczął się 1 czerwca 2020 roku. Wówczas z dziedzińca muzeum został zabrany do magazynu wagon 105N 713, została też częściowo zdjęta sieć trakcyjna. W dniu 12 lipca 2021 roku odsłonieto po renowacji fasadę kamienicy od strony ulicy Niemierzyńskiej.

Opracowanie dotyczące projektu budowy pętli na podstawie materiałów Biura Projektów Budownictwa Komunalnego "MEDO" Sp. z o.o ze Szczecina znajdujących się w archiwum Tramwajów Szczecińskich. Sygnatura akt TJ-2210, BE-30, 35/54 z 1994 roku opracował: Janusz Światowy opracowanie tematu całościowego zajezdni Michał Pilaszkiewicz, przy współpracy Janusza Światowego, wykorzystano też informacje z książki napisanej przez panów Mirosława Janiaka i Remigiusza Grochowiaka pn:"Tramwaje w Szczecinie 1878 - 1945" wydawnictwa Kolpress z 2019 roku.  Przetarg Inwestycje Miejskie.

Zajezdnia Niemierzyn
(obecnie Muzeum Techniki i Komunikacji)
ul. Niemierzyńska 18a
71-144 Szczecin