Informacje

Najbliżej położonym miastem z trolejbusami jest Eberswalde. Od Szczecina w linii prostej jest to mniej niż 100 kilometrów, a dojazd dla niezmotoryzowanych jest bardzo prosty, gdyż jest to miasto położone na linii kolejowej Berlin – Szczecin. Miałem przyjemność je odwiedzić 23 lipca 2009 roku.

Na początku był koń

Pierwsze regularne kursy komunikacji miejskiej w Eberswalde rozpoczęły się 1 lutego 1865 roku, kiedy to na trasie spod dworca do rynku ruszyły pierwsze wozy ciągnięte przez konie. Firmą odpowiedzialną za komunikację dorożkową było Eberswalder Omnibusbetrieb Buchholz Nachfahren, które posiadało początkowo na swym stanie dwie dorożki. Dlatego też początkowo wykonywano tylko 4 "kółka". Ta trasa była pokonywana z prędkością 8 km/h, a przejazd kosztował 1,5 srebrnego grosza. Największym problemem był podjazd pod górę (33 ‰) przy dworcu w Eberswalde, do pokonania którego używano dodatkowego konia. Ostatnia dorożka wyjechała na regularny kurs w Eberswalde w 1910 roku.

Gleisolose Bahn Eberswalde

W tłumaczeniu – Eberswaldzki Beztorowy Pociąg. Było to pierwsze regularne połączenie trolejbusowe na terenie Niemiec. Jeszcze wtedy nie znano w słownictwie niemieckim słowa trolejbus (niem. Oberleitungbus). W styczniu 1901 roku eberswaldzcy radni podpisali z berlińskim inżynierem Johannem Friedrichem Brandtem umowę na budowę linii trolejbusowej. Linia miała zostać wybudowana na okres trzymiesięcznych prób, po których miano podjąć ostateczną decyzję o podpisaniu trzydziestoletniej umowy na eksploatację linii trolejbusowej. Umowa ta miała zostać podpisana w zależności od zadowolenia miasta i zainteresowania mieszkańców z jej korzystania.

Dodatkowo obok zajezdni trolejbusowej wybudowano agregat prądotwórczy na gaz o mocy 36 KM. Taki agregat dostarczał napięcie 500 V do powieszonej na wysokości 7 metrów sieci trakcyjnej, w której każdy przewód miał średnicę 8,25 milimetrów, a odległość między nimi wynosiła 30 centymetrów. 12 marca 1901 roku rozpoczęły się jazdy próbne trolejbusu, mające na celu przeszkolenie personelu i przyzwyczajenie mieszkańców do nowego środka transportu. 22 marca 1901 roku można już było przejechać się trolejbusem w Eberswalde. Jazda odbywała się z prędkością 12 km/h i kosztowała 10 fenigów. Miasto posiadało tylko jeden trolejbus – ten sam, który był prezentowany rok wcześniej w Paryżu na wystawie światowej.

Po trzech miesiącach zawieszono komunikację trolejbusową w Eberswalde, a powody tego posunięcia były następujące:

• Kiepski stan ulic niszczący szybko ogumienie na kołach. Ekspertyzy, które przyszły w tym czasie z Berlina wyrażały się jasno, że koła są zniszczone i nie nadają się do naprawy. Miejscowa prawa wyrażała się nawet, że jazda po "kocich łbach" jest nieprzyjemna.
• Spadki napięcia w sieci trakcyjnej. Związane to było z niedoborami dostaw gazu do agregatów prądotwórczych. Kolejnym problemem było to, że dalszych dostaw gazu po trzymiesięcznym okresie prób nie przewidywano.
• Problemy z odbierakiem prądu. Pałąki ówczesnych trolejbusów nie wyglądały tak jak ma to miejsce obecnie. Były to małe pojazdy poruszające się po… sieci trakcyjnej. Związane to było z ówczesną jej budową. Każdy z takich wagoników był zawieszony na dwóch kółkach połączonych osią, która połączona była z większym kołem pod spodem, które posiadało własne hamulce.

Całość sieci trakcyjnej, wraz z trolejbusem została wysłana do Kopenhagi, gdzie została poddana kolejnym testom, a następnie do węgierskiej części Austro-Węgier.

Krótka historia tramwajów w Eberswalde

Z powodu niezadowolenia z eksploatacji pierwszej eberswaldzkiej linii trolejbusowej postanowiono uruchomić nowy środek transportu – tym razem tramwaj. 1 września 1910 roku na ulice Eberswalde wyjechał pierwszy tramwaj na 2,7-kilometrowej trasie wiodącej od dworca do rynku. Tramwaj poruszał się na szynach o rozstawie 1435 milimetrów co 15 minut, a koszt pojedynczego przejazdu wynosił 10 fenigów. Do obsługi trasy zakupiono 3 wozy motorowe i 2 doczepne.

W okresie I wojny światowej za "korbą" tramwajów stanęły kobiety, co było związane z wysłaniem mężczyzn na front. Postępowały tak wszystkie przedsiębiorstwa w ówczesnych Niemczech. Wszystkie kobiety zwolniono z pracy 5 maja 1919, a powodem był jak to określono "męski charakter pracy". Po I wojnie światowej transportowano z dworca tramwajami węgiel. W 1920 roku zakupiono dodatkowo pięć tramwajów motorowych i cztery doczepne. Warto też wspomnieć, że w 1916 roku przebudowano jeden z tramwajów doczepnych na motorowy.

Wraz z hiperinflacją w Niemczech zawieszono kursowanie tramwajów od 22 listopada 1922 roku do 13 listopada 1924 roku po czym uruchomiono ponownie komunikację tramwajową, lecz na skróconej trasie. W tym czasie w celu uregulowania długów zakładu sprzedano wszystkie zakupione dwa lata wcześniej tramwaje do Utrechtu. W następnych latach wydłużano trasę tramwajów z powodu budowy nowych osiedli. W pewnym momencie tramwaje osiągnęły szczyt swoich możliwości przewozowych, lecz zamiast zakupu nowego taboru i rozbudowy tras podjęto decyzję o ich likwidacji i zastąpieniu trolejbusami. Ostatnie tramwaje wyjechały na eberswaldzkie ulice 2 listopada 1940 roku.

Tramwaje motorowe:

Tramwaje doczepne:

Komunikacja trolejbusowa

Jak już można było przeczytać wcześniej, pierwsza komunikacja trolejbusowa w Eberswalde zakończyła się klapą. Wraz z nadejściem narodowych socjalistów do władzy zmieniło się spojrzenie na tramwaje. Naziści nie byli przychylni temu środkowi transportu, woleli go zastępować trolejbusami. Goebbelsowska propaganda przedstawiała tramwaje jako zawalidrogi, natomiast trolejbus miał omijać wszelkie zdarzenia między samochodami. Właśnie z pobudek ideologicznych postanowiono zlikwidować eberswaldzkie tramwaje.

Pierwsze trolejbusy wyruszyły na linie 3 listopada 1940 roku. Za powstanie sieci trolejbusowej odpowiedzialna była firma BBC i MAN, która do obsługi sieci dostarczyła do miasta 5 pojazdów typu MPE 1. Do końca II wojny światowej w eksploatacji było 10 trolejbusów tego typu, oraz 4 ujednolicone trolejbusy typu KEO I. Dodatkowo do końca wojny dostarczono również 9 doczep trolejbusowych. II wojna światowa zakończyła się dla eberswaldzkich trolejbusów zbombardowaniem miasta w nocy 25/26 kwietnia 1945 roku przez… Luftwaffe.

Tuż po wejściu Armii Czerwonej do miasta rozpoczął się intensywny okres odbudowy komunikacji trolejbusowej. Już 7 sierpnia 1945 pierwszy trolejbus wyruszył w trasę. Kolejne trolejbusy były w trakcie odbudowy. Z autobusów typu MPE 1 uratowały się tylko 2. Pierwsze nowe powojenne trolejbusy dostarczono w 1951 roku. Były to NRD-owskie wozy typu W 600. W następnych latach dostarczano do Eberswalde autobusy produkcji czechosłowackiej i węgierskiej. Dopiero po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku na ulicach miasta ponownie pojawiły się zachodnie pojazdy. Co ciekawe w 2006 roku prezentowano w Eberswalde Solarisa Trollino 15, jednak do tej pory nie zakupiono żadnego polskiego trolejbusu dla tego miasta.

Dodatkowo rozbudowano siec trolejbusów w Eberswalde, która jest jak na razie prawie identyczna z tą przed 50 laty. Co prawda planowano budowę linii trolejbusowej do Finow, jednak z racji jej krzyżowania się z linią kolejową okręgowa dyrekcja kolei w Greifswaldzie nie wyraziła zgody na linię trolejbusową przecinają tory kolejowe.

Wartym odnotowania jest fakt, że w lipcu 1991 roku oddano do użycia nową zajezdnię trolejbusową.

Trolejbusy:

Doczepy trolejbusowe:

Na zakończenie

Zachęcam wszystkich do odwiedzin w Eberswalde. Jadąc do Berlina nawet nie myślimy o tym, a warto się wybrać. Na Friedrich-Ebert-Straße, tuż przy głównym rynku, mieści się centrum obsługi klienta. Autor piszący to opracowanie odwiedził je, gdzie wziął sporo ulotek. Niestety przygotowując się do opisywania komunikacji w tym mieście stwierdził, że gdzieś musiał zapodziać opracowanie o zabytkowych trolejbusach w Eberswalde. Przetrząsnął całą chałupę i nie znalazł. Kto będzie w Eberswalde i odwiedzi centrum obsługi klienta niech uśmiechnie się do pań tam pracujących i weźmie mi broszurkę o zabytkowych trolejbusach w Eberswalde.

Źródło:

Krüger Ronald, Pofahl Ulrich, Schindler Mattis, Zietermann Andreas „Stadtverkehr Eberswalde, „Gleislose Bahn” – Straßenbahn – Obus“, Gesellschaft für Verkehrspolitik und Eisenbahnwesen e.V. (GVE), Berlin 2000