Encyklopedia

Moderus Gamma to rodzina jednoprzestrzennych, niskopodłogowych, wieloczłonowych tramwajów produkowanych przez poznańską firmę Modertrans od 2016 roku, choć ich historia sięga jeszcze dalej niż może się wydawać…

Konstrukcja pojazdu

Prototypowy egzemplarz Gammy jest pięcioczłonowym, jednoprzestrzennym i całkowicie niskopodłogowym wagonem tramwajowym, który jest oparty na trzech dwuosiowych wózkach sztywnych. Mierzy sobie 32,01 m długości, 2,4 m szerokości i 3,65 m wysokości. Jest przystosowany do jazdy po torowisku normalnotorowym (1435 mm) i może pokonywać łuki o promieniu 18 m.

Sprawną wymianę pasażerską zapewnia sześć par drzwi w układzie 1-2-2-2-2-1. W każdym płacie drzwiowym zastosowano ramki podświetlane zielonym (przy otwieraniu) i czerwonym (podczas zamykania) światłem LED. Wagon może zabrać na swój pokład 244 pasażerów, w tym 66 na miejscach siedzących (63 siedzenia stałe i 3 uchylne). Przestrzeń pasażerska jest wyposażona w rozwiązania, które stają się już standardem – klimatyzację, interkom, system informacji pasażerskiej, wejścia USB służące do ładowania urządzeń elektronicznych, rampy i specjalne miejsca dedykowane osobom o ograniczonej mobilności bądź matkom z wózkami dziecięcymi, a także podświetlane poręcze pozwalające osobom niedowidzącym odszukać uchwyt przy jeździe na stojąco. Motorniczy ma do dyspozycji wygodne stanowisko pracy wyposażone w nowoczesny kokpit wyposażony w wielofunkcyjne panele dotykowe oraz zintegrowane z fotelem nastawnik jazdy i przyciski sterujące umieszczone w podłokietniku. Ciekawostką jest także mała lodówka, do której prowadzący tramwaj może włożyć napój bądź jedzenie. Całe wnętrze pojazdu zostało wygłuszone przy wykorzystaniu absorberów pochłaniających dźwięki. Podłoga znajduje się na wysokości 355 mm ponad główką szyny i jest płaska na całej długości przestrzeni pasażerskiej, w tym w obszarze wózków przy rezygnacji z klasycznych osi. Ponadto zastosowano w pojeździe układ poziomujący utrzymujący stałą wysokość podłogi bez względu na zmianę obciążenia.

Tramwaj jest wyposażony w układ napędowy prądu przemiennego zasilany energią elektryczną o napięciu 600 V pobieraną bezpośrednio z sieci napowietrznej za pomocą pantografu połówkowego umieszczonego na środkowym członie. W wagonie zastosowano także superkondensatory magazynujące energię odzyskaną podczas hamowania.

Przygotowania do produkcji

Pierwsze wzmianki o niskopodłogowym tramwaju spółki-córki poznańskiego MPK pojawiły się w 2007 roku – wtedy Modertrans, mając na koncie modernizacje popularnych stopiątek pod nazwą Moderus Alfa dla Poznania i konurbacji górnośląskiej, zaoferował bydgoskiemu MPK model niskopodłogowego, przegubowego tramwaju o nazwie handlowej Gamma. Pech chciał, że zamówienie na 2 nowoczesne wagony zdobyła tutejsza Pesa. To nie zraziło władz Modertransu, które zapowiedziały premierę swojego nowego produktu na przełom 2008 i 2009 roku. Mimo nawet najszczerszych chęci projekt na parę lat zarzucono.

Śmiałe plany odkurzono w 2013 roku – na początku listopada Modertrans wraz z Wydziałem Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej rozpoczął realizację projektu pod nazwą Innowacyjny Tramwaj Miejski, w którego ramach miał powstać tramwaj niskopodłogowy wyposażony w innowacyjne urządzenia i nowatorskie rozwiązania mające na celu poprawę komfortu podróży. Kooperanci zyskali wsparcie finansowe ze strony Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Rok później przedstawiono główne założenia wspólnego projektu. Wtedy planowano, że pierwsze testy nowego tramwaju będą miały miejsce na początku 2016 roku. Zapowiedzi zmieniały się wraz z upływem czasu – w maju 2015 roku mówiono o planach montażu w okresie od wakacji do końca roku, a także o testach, które miały być przeprowadzone  najprawdopodobniej w Poznaniu. Wraz z nastaniem 2016 roku projekt zaczął być współfinansowany przez NCBiR w ramach programu Demonstrator+, a pierwotnym terminem jego zakończenia był 31 marca owego roku. Ostatecznie został ukończony z siedmiomiesięcznym opóźnieniem 31 października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł ok. 14,1 mln zł (przy dofinansowaniu w wysokości 5,6 mln zł).

Kurtyna w górę!

Po długich oczekiwaniach 18 listopada 2016 roku, na terenie zakładu produkcyjnego Modertransu w podpoznańskich Biskupicach, w obecności władz Poznania, powiatu poznańskiego, wojewody wielkopolskiego, NCBiR, Politechniki Poznańskiej i przedstawicieli niektórych przedsiębiorstw komunikacyjnych z całego kraju, odbyła się uroczysta prezentacja i jazda próbna prototypowej Gammy (ów egzemplarz otrzymał oznaczenie LF01AC). Wtedy poinformowano też, że wagon jest w trakcie procedury homologacyjnej i w przeciągu dwóch lub trzech tygodni trafi do Poznania na nocne testy, po których ukończeniu będzie możliwa jazda z pasażerami. Szersza publiczność mogła się zapoznać z nowym dzieckiem Modertransu 27 listopada podczas dorocznej imprezy Katarzynki w ramach drzwi otwartych zajezdni Franowo. Na tej zajezdni kontynuowano wówczas testy w celu uzyskania niezbędnej homologacji. 29 stycznia 2017 roku prototyp wziął udział w paradzie z okazji obchodów 20-lecia trasy Poznańskiego Szybkiego Tramwaju już z naniesionym numerem taborowym 500. Na początku lutego rozpoczęto jazdy testowe po poznańskich torowiskach.

W okresie od 26 do 29 września 2017 roku prototypową Gammę mogli oglądać goście targów kolejowych Trako w Gdańsku.

Eksploatacja w Poznaniu

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami 15 maja 2017 roku pierwsza Gamma rozpoczęła swoją liniową eksploatację na poznańskiej sieci tramwajowej. Zwyczajowo obsługuje linię 16 (Osiedle Jana III Sobieskiego – Franowo), choć zdarzają się występy na innych liniach obsługujących trasę Pestki. Oficjalnie wagon jest własnością Modertransu. 

Eksploatacja w Gdańsku

Swoje zainteresowanie prototypową Gammą wyraziło część przedsiębiorstw komunikacyjnych realizujących przewozy tramwajowe. Pierwszym miastem, które mogło przetestować typ LF01AC na swojej sieci, był Gdańsk. Po zakończeniu targów Trako w okresie od 4 października do 15 grudnia 2017 roku Gammą mogli się przejechać pasażerowie linii 2 (Łostowice Świętokrzyska – Oliwa), 6 (Łostowice Świętokrzyska – Jelitkowo) i 9 (na skróconej trasie relacji Strzyża PKM – Przeróbka). Podczas wypożyczenia nosił specjalny numer taborowy 4001. Łącznie w trakcie jazd testowych pokonał ponad 8400 km.

Eksploatacja we Wrocławiu

Prototyp Gammy przybył do stolicy Dolnego Śląska w nocy z 20 na 21 sierpnia 2019 roku. Początkowo był testowany w godzinach nocnych, by 1 września rozpocząć regularne kursy z pasażerami. Można było go spotkać m.in. na liniach 3 (Leśnica – Księże Małe), 8 (Tarnogaj – Karłowice) i 15 (Poświętne – Park Południowy). Testy zakończyły się w październiku mimo tego, że według pierwotnych planów miały one trwać do grudnia.