Encyklopedia

Trasa: Osiedle Zawadzkiego —  Szafera — rondo Olszewskiego —  aleja Wojska Polskiego — Piotra Skargi —  plac Szarych Szeregów — Piłsudskiego — plac Odrodzenia — Piłsudskiego — plac Grunwaldzki — Piłsudskiego — plac Rodła — Piłsudskiego — Matejki — plac Hołdu Pruskiego — plac Żołnierza Polskiego — aleja Niepodległości — plac Brama Portowa — aleja Niepodległości — 3 Maja — Narutowicza — Potulicka 

Historia starsza

Rok 1905 przyniósł rozbudowę sieci tramwajowej. W tym roku przerzucono trasę tramwajową na drugi brzeg Odry i tramwaj po raz pierwszy przekroczył rzekę przez Most Długi (Hansa Brucke) w ciągu ulicy Energetyków do Łasztowni. W tym samym czasie tramwaje otrzymały własną numerację i od tej pory linia kursująca na tej trasie otrzymała numer 1:

Łękno (Westend) - Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) - Brama Portowa (Berliner Tor) - Wyszyńskiego (Breitestraße) - Untere Schultzenstraße (dolna Sołtysia) - Königstraße (Nad Wodą łącznik z Św. Ducha) - Splittstraße (Mostowa biegła w stronę Mostu Długiego) - Hansabrücke (Most Długi) - Große Lastadie (Energetyków)- Łasztownia (Lastadie).

W 1906 roku wydłużono linię w ciągu Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) do dzisiejszej ulicy Wincentego Pola (Lindenhofer). Nowo wybudowana trasa była odcinkiem dwutorowym.

W 1909 roku wydłużono trasę tramwajową o 388 metrów przez Parnicę i 5 lutego 1909 tramwaj pojechał po wybudowanym dwutorowym odcinku na ulicę Altdammerstraße (Gdańska) - Hauptgüterbahnhof (Port Centralny). Od tamtej pory linia 1 jeździła na trasie:

Łękno (Westend)- Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) - Brama Portowa (Berliner Tor) - Wyszyńskiego (Breitestraße) - Untere Schultzenstraße (dolna Sołtysia) - Königstraße (Nad Wodą łącznik z Św. Ducha) - Splittstraße (Mostowa biegła w stronę Mostu Długiego) - Hansabrücke (Most Długi) - Große Lastadie (Energetyków)- Łasztownia (Lastadie) - Altdammerstraße (Gdańska) - Hauptgüterbahnhof (Port Centralny).

W 1912 nadano liniom tramwajowym kolory i linia 1 otrzymała kolor „żółty”. Jej trasa wyglądała następująco:

Wincentego Pola (Neu-Westend) - Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) - Brama Portowa (Berliner Tor) - Wyszyńskiego (Breitestraße) - Untere Schultzenstraße (dolna Sołtysia) - Königstraße (Nad Wodą łącznik z Św. Ducha) - Splittstraße (Mostowa biegła w stronę Mostu Długiego) - Hansabrücke (Most Długi) - Große Lastadie (Energetyków)- Łasztownia (Lastadie) - Altdammerstraße (Gdańska) - Hauptgüterbahnhof (Port Centralny).

Wybuch I Wojny Światowej przyczynił się do odłożenia wszelkich planów rozbudowy sieci tramwajowej. Dopiero w drugiej połowie lat 20. XX wieku po ciężkim kryzysie następowała stopniowa poprawa sytuacji finansowej, co pozwalało na uruchamianie kolejnych odcinków tras tramwajowych.

Nie inaczej było z trasą na ulicy Gdańskiej, w 1925 roku doprowadzono ją do obecnej Stoczni Pomerania, by rok później w czwartym kwartale 1926 roku dotrzeć w okolice Mostu Cłowego, a w czerwcu 1927 roku przekroczyć go.

W ten sposób tramwaj przekroczył trzecią po Odrze i Parnicy rzekę Regalicę, a centrum miasta zyskało bezpośrednie połączenie z nowo otwartym lotniskiem w Dąbiu. Dzięki temu trasa do lotniska, którą poruszała się linia 1 była najdłuższą trasą w mieście:

Tor Kolarski (Radrennbahn) - Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) - Brama Portowa (Berliner Tor) - Wyszyńskiego (Breitestraße) - Untere Schultzenstraße (dolna Sołtysia) - Königstraße (Nad Wodą łącznik z Św. Ducha) - Splittstraße (Mostowa biegła w stronę Mostu Długiego) - Hansabrücke (Most Długi) - Große Lastadie (Energetyków)- Łasztownia (Lastadie) - Altdammerstraße (Gdańska) - Hauptgüterbahnhof (Port Centralny) - Basen Górnośląski (Steinbruch) – Lotnisko Dąbie (Flughafen).

Końcówka trasy mieściła się w miejscu, gdzie obecnie znajduje się stacja benzynowa. Linia 1 przestała kursować na trasie do lotniska na początku 1945 roku.

Historia nowsza

Po wojnie linia 1 rozpoczęła kursowanie 1 października 1945 roku na trasie Ostrawicka – Wojska Polskiego – Plac Zwycięstwa.

Pod koniec lat 40. ubiegłego wieku linia łączyła już zajezdnię Pogodno z pętlą przy ulicy Potulickiej.

W latach 60. „jedynka” od placu Zgody jeździła przez ulicę Obrońców Stalingradu, plac Żołnierza Polskiego, Wyszaka i Jana z Kolna, kończąc trasę przy Stoczni Szczecińskiej. Po katastrofie tramwajowej na ulicy Wyszaka w 1967 roku, odcinek przy ulicy Wyszaka został wyłączony z ruchu, co spowodowało zmianę trasy linii 1. Od tego czasu tramwaje tej linii jeździły ulicami Matejki, Malczewskiego oraz Dubois.

W kolejnych latach były likwidowane torowiska na wielu ulicach, w wyniku czego 1 miała podobną trasę do dzisiejszej. Linia zawitała również na pętlę pętlę „Las Arkoński”, podczas remontu torowiska na ulicy Malczewskiego. Po ponownym uruchomieniu linii na początku 1996 roku, linia kursowała na niezmienionej trasie - od pętli przy Potulickiej do Głębokiego.

W okresie od 10 kwietnia do 22 maja 2010 roku, z powodu zawieszania linii 9 zwiększono częstotliwość kursowania tramwajów linii 1 do 6 minut w szczycie w dni powszednie.

Od 4 lipca 2011 roku do odwołania wstrzymany został ruch tramwajów na odcinku plac Rodła - Brama Portowa, z powodu przebudowy torowiska tramwajowego w ciągu alei Niepodległości.

W związku z tym, zmieniono trasę linii 1 i jeździła ona w tymczasowej relacji: Głębokie – aleja Wojska Polskiego – plac Szarych Szeregów – Piłsudskiego – plac Grunwaldzki – plac Rodła – aleja Wyzwolenia – rondo Giedroycia – Kołłątaja – rondo Sybiraków – Asnyka – Orzeszkowej – Dworzec Niebuszewo.

13 kwietnia 2012 roku rozpoczęła się przebudowa torowiska na Bramie Portowej. Prace budowlane podzielono na sześć etapów. Zmiany dotyczące I etapu ominęły „jedynkę”. W II etapie zwiększono częstotliwość kursowania w okresie pozaszczytowym do 12 minut. 

W etapie III i IV „jedynka” kursowała na trasie Głębokie - Dworzec Niebuszewo z częstotliwością co 12 minut.

W etapie V „jedynka” wróciła na stałą trasę przy zwiększonej częstotliwości kursowania w okresie pozaszczytowym. Etap VI wymusił utworzenie z „jedynki” i „dziewiątki” linii okólnych kursujących na trasie: Głębokie – plac Szarych Szeregów – plac Rodła – Matejki – plac Żołnierza Polskiego – Brama Portowa – plac Kościuszki – Wawrzyniaka – Głębokie (linia 1 zgodnie ze wskazówkami zegara, linia 9 - przeciwnie).

Obsługę taborową na „jedynce” zapewnia zajezdnia Pogodno.

Od 15 kwietnia 2014 roku z powodu modernizacji ulic Potulickiej i Narutowicza linia tymczasowo jeździła na trasie Głębokie – aleja Wojska Polskiego - plac Szarych Szeregów - Piłsudskiego - plac Rodła - plac Żołnierza Polskiego - plac Brama Portowa - Wyszyńskiego - Dworcowa.

W zwiazku trwającą dalej przebudową ulicy Potulickiej i Narutowicza, 5 lipca 2014 ponownie zmieniono trasę linii, która od tamtej pory jeździła na jednokierunkowej trasie:Głębokie – aleja Wojska Polskiego – plac Szarych Szeregów – aleja Piłsudskiego – plac Grunwaldzki – aleja Piłsudskiego – plac Rodła – plac Żołnierza Polskiego – plac Brama Portowa – Krzywoustego – plac Kościuszki – aleja Bohaterów Warszawy – Wawrzyniaka – aleja Wojska Polskiego – Głębokie.

Na swoją stałą trasę „jedynka” powróciła 1 września 2015 roku po oddaniu do użytku zmodernizowanej pętli „Potulicka” i ulic Narutowicza oraz Potulickiej.

Z powodu przebudowy skrzyżowania alei Wojska Polskiego oraz ulic Arkońskiej i Szafera, w okresie od 13 października 2018 do 15 lutego 2019 roku tramwaje linii 1 kursowały na skróconej trasie do Zajezdni Pogodno.

19 października 2019 roku nastąpiła jednodniowa zmiana trasy  linii 1. Powodem była konieczność budowy tzw. bypassa dla tramwajów i na czas tych prac wyłączono kursowanie tramwajów w ciągu alei Wojska Polskiego na odcinku od Głębokiego do placu Gałczyńskiego. Prace trwały w godzinach 5:40–22:40. Na ten czas uruchomiono zastępczą linię autobusową 809.

Linia 1 jeździła na trasie:

Plac Gałczyńskiego — Wawrzyniaka — Mickiewicza — aleja Bohaterów Warszawy — Krzywoustego — plac Kościuszki — Krzywoustego — plac Zwycięstwa — plac Brama Portowa (z powrotem: plac Brama Portowa — aleja Niepodległości — plac Żołnierza Polskiego — plac Hołdu Pruskiego — Matejki — Piłsudskiego — plac Rodła — Piłsudskiego — plac Grunwaldzki — Piłsudskiego — plac Odrodzenia — Piłsudskiego — plac Szarych Szeregów — aleja Wojska Polskiego — Wawrzyniaka) — aleja Niepodległości — 3 Maja — Narutowicza — Potulicka.

Od 15 stycznia do 13 marca 2020 roku w związku z I etapem przebudowy placu Szarych Szeregów, linia kursowała na częściowo zmienionej trasie, od Wojska Polskiego przez Wawrzyniaka — Bohaterów Warszawy — Jagiellońską i Piastów.

Od 14 marca 2020 roku w związku z rozpoczęciem II etapu przebudowy placu Szarych Szeregów linia została skierowana na trasę:

Głębokie —  aleja Wojska Polskiego — rondo Olszewskiego — aleja Wojska Polskiego — plac Szarych Szeregów — aleja Piastów — plac Kościuszki — aleja Piastów — plac Szyrockiego — aleja Powstańców Wielkopolskich — Budziszyńska —  Pomorzany.

1 czerwca 2020 roku linia powróciła do stałej relacji Głębokie – Potulicka.

W związku z przejściem do kolejnego etapu przebudowy węzła przesiadkowego Głębokie od 1 sierpnia 2020 roku wstrzymany został ruch tramwajów na odcinku Rondo Olszewskiego – Głębokie. W związku z tym, tramwaje linii 1 kursowały na normalnej trasie od pętli „Potulicka” do przystanku „Rondo Olszewskiego”, a następnie skierowane zostały przez ulicę Arkońską do pętli „Las Arkoński”. 

W związku z umożliwieniem ruchu pojazdów komunikacji miejskiej do Głębokiego od 1 grudnia 2020 linia powróciła na swoją stałą trasę. Na nowej pętli zatrzymywała się na torze środkowym.

Od 23 stycznia do 29 maja 2021 roku linia kursowała na zmienionej trasie w relacji Głębokie - Stocznia Szczecińska. W dni powszednie w godzinach od 5:30 do 20 oraz wybrane kursy w soboty wydłużone były do pętli „Ludowa”. Powodem zmiany trasy było zamknięcie torowiska od Placu Żołnierza Polskiego do Placu Hołdu Pruskiego i w ulicy Matejki do skrzyżowania z ulicą Piłsudskiego. Odcinek był modernizowany w ramach wielkiej przebudowy torowisk w centrum i na Niebuszewie.

Trasa objazdowa: Głębokie - [...] - Piłsudskiego - Matejki - Malczewskiego - Parkowa - Dubois - Firlika - Antosiewicza - Nocznickiego - (Firlika - Stocznia Szczecińska) - Stalmacha - Druckiego-Lubeckiego - Ludowa - Ludowa

Długość trasy objazdowej:

• w kierunku Stoczni: 9 km
• w kierunku Ludowej: 10,7 km
• w kierunku Głębokiego:
  • z pętli Ludowa: 10,7 km
  • z pętli Stocznia Szczecińska: 9 km

Czas przejazdu na trasie objazdowej:

• w kierunku Stoczni: 28 minut
• w kierunku Ludowej: 35 minut
• w kierunku Głębokiego:
  • z pętli Ludowa: 35 minut
  • z pętli Stocznia Szczecińska: 28 minut

Częstotliwość na trasie objazdowej: bez zmian

Liczba przystanków na trasie objazdowej:

• w kierunku Stoczni: 19
• w kierunku Ludowej: 22
• w kierunku Głębokiego:
  • z pętli Ludowa: 21
  • z pętli Stocznia Szczecińska: 18

29 maja 2021 roku ze względu na rozpoczęcie kolejnego etapu „Torowej Rewolucji” obejmującej aleję Niepodległości, aleję Wyzwolenia i ulicę Piłsudskiego ponownie uległa zmianie trasa linii. „Jedynka” kursowała według specjalnego rozkładu jazdy lecz bez zmiany częstotliwości na zmienionej trasie Głębokie – plac Rodła – Las Arkoński – zajezdnia Pogodno (wybrane kursy na skróconej trasie Głębokie – plac Rodła – Las Arkoński).

Trasa objazdowa: Głębokie - [...] - Plac Rodła - aleja Wyzwolenia - Krasińskiego - Niemierzyńska - Arkońska -  Las Arkoński - Arkońska - rondo Olszewskiego - aleja Wojska Polskiego - zajezdnia Pogodno

14 i 15 sierpnia 2021 w związku z pracami przy budowie węzła Łękno i jednoczesnym wstrzymaniem ruchu tramwajów w ciągu alei Wojska Polskiego na odcinku od zajezdni Pogodno do placu Gałczyńskiego, linia 1 kursowała na tymczasowej trasie:  Głębokie – Las Arkoński – Kołłątaja – plac Rodła – plac Szarych Szeregów – plac Gałczyńskiego – Turzyn – Brama Portowa – Potulicka 

Ponowna zmiana trasy nastąpiła 18 grudnia 2021 roku w związku z zamknięciem torowiska od placu Szarych Szeregów do placu Rodła oraz otwarciem pętli „Osiedle Zawadzkiego”. Tramwaje linii 1 rozpoczęły kursowanie na trasie: Osiedle Zawadzkiego – aleja Wojska Polskiego – aleja Piastów – Pomorzany. Częstotliwość zmieniono na 12 minut w dni powszednie i soboty, w pozostałe dni pozostała ona bez zmian.

27 czerwca 2022 po przywróceniu kursowania tramwajów na odcinku alei Wyzwolenia od placu Żołnierza Polskiego do placu Rodła oraz na odcinku ulicy Piłsudskiego od ulicy Matejki do placu Szarych Szeregów, linia 1 rozpoczęła kursowanie na nowej, stałej trasie: Osiedle Zawadzkiego - Potulicka.

Katastrofalna sytuacja kadrowa wymusiła wprowadzenie 9 października 2022 roku zmianę podstawowej częstotliwości kursowania wszystkich linii tramwajowych z dotyczasowych 12 minut do 15 minut.