Encyklopedia

Pętla położona jest na obrzeżach osiedla Zawadzkiego-Klonowica (dzielnica Zachód) przy ulicy Szafera, nieopodal hali widowiskowo-sportowej „Netto Arena”. Osiedle graniczy z osiedlami: Głębokie-Pilchowo i Osów na północy, osiedlem Arkońskie-Niemierzyn na wschodzie, osiedlem Pogodno na wschodzie i południu oraz osiedlem Krzekowo-Bezrzecze na zachodzie.

Obecnie na pętli bieg kończą linie tramwajowe i autobusowe:

• linia 1 kierunek: Potulicka,
• linia 3 kierunek: Potulicka,
• linia 75 kierunek: Dworzec Główny,
• linia 521 kierunek: Dworzec Główny.

Lata 70. i 80. oraz wielkie plany WPKM

Już w latach 70 XX wieku zastanawiano się, jak zagwarantować mieszkańcom nowopowstającyh dzielnic komunikację. Planiści uparcie obstawali przy komunikacji tramwajowej i tworzyli koncepcję łączenia, zwłaszcza nowych osiedli - torami, pomimo lansowania w tamtym okresie przejścia na trakcję spalinową - w tym przypadku mieli całkowitą rację, gdyż jak się później okazało ceny paliwa znacznie wzrosły, co podniosło koszty.

Jednak z koncepcji przewidywała puszczenie tramwaju na odcinku od Stoczni Warskiego do Krzekowa, z pominięciem centrum miasta. Tramwaj jeździć miał ulicami: 1 Maja, Krasińskiego, Niemierzyńską, Arkońską, Spacerową (Las Arkoński), do ulicy Zawadzkiego i dalej Szafera do Krzekowa. Marzeniem WPKM było, by plany te zrealizowane zostały do roku 1985.

Oprócz wymienionej wyżej inwestycji przewidywano też w tamtym okresie budowę trasy tramwajowej przez osiedla „Kaliny" i „Przyjaźni". Tramwaje kursować miały od Krzywoustego, przez 26 Kwietnia do Derdowskiego. Tramwaj miał jechać również na Warszewo, od Kołłątaja obrzeżem osiedla Książąt Pomorskich. Nowy odcinek torów połączyć miał Sikorskiego, przez Bohaterów Warszawy z Piastów, a od niej tory miały prowadzić przez Mieszka I do Cukrowej na Gumieńcach. Przewidywano, że w omawianych inwestycjach trzeba byłoby położyć 58 kilometrów nowych torowisk. To tylko niektóre z zamierzeń planistów z tamtego okresu.

Jednak, nic z tych planów nie wyszło - nie zrealizowano żadnej z powyższych inwestycji, nie położono torów w ciągu ulicy 1 Maja, Emilii Plater, Ks. Salomei czy St. Staszica do ronda Giedroycia.

Realizacje XXI wieku

W latach 2011 - 2012 przebudowano część torowisk alei Wyzwolenia (od ronda Giedrojcia) poprzez Krasińskiego, Niemierzyńską i Arkońską wraz z pętlą w Lesie Arkońskim, gdyż trasa ta nie spełniała norm eksploatacyjnych (wielokrotnie wstrzymywano ruch tramwajowy). W między czasie stocznia upadła.

Dopiero w latach 24 stycznia 2018 - 7 lipca 2020 roku, Eurovia wybudowała torowiska od pętli w Lesie Arkońskim (wraz z przebudową samej pętli na pętlę tramwajowo - autobusową) przez Arkońską/Spacerową do ulicy Szafera wraz z budową ronda Olszewskiego, na którym położono rozetę rozjazdów we wszystkich kierunkach. Firma zmodernizowała też podstację prostownikową znajdującą się w ciągu ulicy Międzyparkowej.

Budowa nowej pętli przy ulicy Szafera

Prace nad budową trasy tramwajowej od alei Wojska Polskiego do pętli przy hali sportowo-widowiskowej trwały około dwa i pół roku - 2 sierpnia 2019 roku podpisano przetarg, a 18 grudnia 2021 roku do pętli dojechały liniowe tramwaje.

Postępowanie przetargowe

Pętlę tramwajowo - autobusową przy hali widowiskowo-sportowej „Netto Arena”  zaprojektowano w oparciu o rozwiązania przyjęte w wariancie V Studium Techniczno-Ekonomicznego z kwietnia 2013 roku. Umowę na dokumentacje projektową do zadania przebudowy ulicy Szafera (od Wojska Polskiego do skrzyżowania ulic Romera i Modrej - I etap), zawarto 22 czerwca 2015 roku pomiędzy Gminą Miasto Szczecin, a Biurem Projektów Budownictwa Komunalnego S.A z Gdańska.

Mieszkańcy Szczecina długo oczekiwali na ogłoszenie przetargu na przebudowę ulicy Szafera wraz z budową pętli tramwajowo-autobusowej i trasy tramwajowej w ciągu ulicy, przy hali widowiskowo-sportowej. Stało się to 19 lutego 2019 roku. Otwarcie ofert miało nastąpić 28 marca, ale ze względu na mnogość pytań od ewentualnych wykonawców przedłużano termin otwarcia kilkakrotnie - do 14 kwietnia, 10 maja i 24 maja. Po czterokrotnym przedłużeniu terminu otwarcia ofert, ostateczny termin ustalono na dzień 7 czerwca.

Inwestycja objęła I etap przebudowy ulicy Szafera na odcinku od alei Wojska Polskiego do skrzyżowania z ulicami Romera i Modrą. W zakres prac wchodziło m.in.:

• budowa ul. Szafera na odcinku ok 1,2 km o dwóch jezdniach każda po dwa pasy ruchu,
• budowa obustronnych chodników i dróg rowerowych,
• przebudowa uzbrojenia podziemnego i oświetlenia nowego układu drogowego,
• przebudowa skrzyżowania z ul. Zawadzkiego na trójwlotowe rondo dwupasowe o średnicy zewnętrznej 50 m,
• przebudowa skrzyżowania z ul. Jarzyńskiego na trójwlotowe rondo dwupasowe o średnicy zewnętrznej 44 m,
• przebudowa skrzyżowania z ul. Romera i Modrą na czterowlotowe rondo dwupasowe o średnicy zewnętrznej 77 m,
• budowa skrzyżowania ul. Modrej i ul. Szerokiej w postaci ronda turbinowego o średnicy zewnętrznej 40 m,
• budowa dwukierunkowego torowiska tramwajowego w pasie rozdzielającym jezdnie (torowisko umożliwiać będzie poruszanie się autobusów komunikacji miejskiej),
• budowa pętli tramwajowo-autobusowej przy hali widowiskowo-sportowej z czterema torami przy peronach tramwajowych i peronie autobusowo-tramwajowym oraz stanowiskami postojowymi dla autobusów,
• budowa budynku socjalnego z kasami biletowymi,
• budowa parkingu dla rowerów oraz elementów małej architektury i zieleni,
• budowa parkingu dla samochodów osobowych (187 stanowisk w tym 11 dla osób niepełnosprawnych).

7 czerwca 2019 roku otwarto oferty. Wpłynęło dziewięć ofert od potencjalnych wykonawców. Miasto zamierzało przeznaczyć na realizację tego zamówienia 115 mln złotych. Były to firmy:

• Eurovia Polska z Kobierzyc – 125 mln zł;
• Strabag z Pruszkowa – 131 mln zł;
• Konsorcjum firm Roverpol z Warszawy i Rover Infraestructuras z Walencji – 132 mln zł;
• Budimex z Warszawy – 132 mln zł;
• Konsorcjum firm Aldesa Construcciones Polska z Warszawy, Aldesa Construcciones z Madrytu i Coalvi z Saragossy – 138 mln zł;
• Konsorcjum firm Balzola Polska z Warszawy i Construcciones y Promociones Balzola S.A. z Bilbao – 139 mln zł;
• Firma Budowlano-Drogowa MTM z Gdyni – 140 mln zł;
• ZUE z Krakowa – 156 mln zł;
• Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Intercor z Zawiercia – 221 mln zł.

2 sierpnia 2019 roku ogłoszono wybór oferty. Wykonawcą zadnia została firma Eurovia Polska SA, która zaproponowała kwotę 125 190 424,45 zł brutto za wykonanie usługi. Eurovia była też wykonawcą trasy tramwajowej w ciągu ulicy Arkońskiej na odcinku od pętli Las Arkoński (wraz z przebudową samej pętli) do alei Wojska Polskiego (wraz z budową ronda Olszewskiego) i kawałkiem ulicy Szafera do ronda Szczecińskich Olimpijczyków. Miasto zdecydowało się dołożyć 10 milionów do brakującej kwoty.

21 października 2019 roku, prezydent Piotr Krzystek i Nicolas Dépret, prezes zarządu firmy Eurovia Polska - wykonawca inwestycji podpisali umowę wykonawczą. Inwestycja powinna być zrealizowana w terminie nie dłuższym niż 18 miesięcy od dnia zawarcia umowy tj do 21 kwietnia 2021 roku.

Projekt przebudowy ulicy Szafera objęty był dofinansowaniem w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 i działania 6.1. Rozwój publicznego transportu zbiorowego w miastach.

Rozpoczęcie prac

Od 25 listopada 2019 roku Eurovia przystąpiła do przebudowy ulicy Szafera i budowy torowiska wraz z pętlą tramwajowo-autobusową i stacją prostownikową. Pierwszy etap inwestycji przewidywał przebudowę do skrzyżowania ulic Modrej i Szerokiej. Trasa jest kontynuacją wybudowanego w ostatnich latach w ciągu ulicy Arkońskiej, która w następnym etapie ma połączyć się z Krzekowem. Inwestycja w tej części (Arkońska, Szafera), jest zgodna z przedstawionymi wyżej planami budowy z lat 70. XX wieku.

Rozpoczęcie prac przy ulicy Szafera wymusiło wprowadzenie czasowej organizacji ruchu w jej okolicach, co spowodowało utrudnienia w ruchu pojazdów, jak też zmiany w kursowaniu komunikacji miejskiej. Rozpoczęcie robót zaczęło się od przebudowy infrastruktury podziemnej.

Specyfikacja pętli

Pętla tramwajowo-autobusowa znajduje się przy ulicy Szafera w pobliżu hali widowiskowo-sportowej. Tramwaje wjeżdżają na pętli jednokierunkowo, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Wjazd i wyjazd na pętlę wybudowano w postaci dwóch węzłów rozjazdowych, trójkątnych, jednotorowych, oddalonych od siebie nawzajem o około 190 metrów, z promieniami łuków od 25 do 50 metrów. Wyjazd z pętli znajduje w odległości około 60 metrów do najbliższego skrzyżowania ulic Szafera i Jarzyńskiego.

Ruch na pętli i perony

Po wjeździe na pętlę tramwaje kierują się na jeden z czterech torów przy peronach tramwajowych. Perony mają długość 90 metrów każdy, szerokości 4 (perony tramwajowe) i 9 metrów (peron autobusowo-tramwajowy). Wyposażone są w rampy wejściowe długości 6 metrów. Wszystkie rozejścia się torów, tak na wjeździe/wyjeździe z pętli, jak i w obrębie samej pętli, są w formie rozjazdów jednotorowych pojedynczych o typowych zwrotnicach.

Wjazd autobusów na pętlę odbywa się odwrotnie w stosunku do ruchu tramwajów - z wjazdem w miejscu wyjazdu tramwajów w pobliżu skrzyżowania ulic Szafera i Jarzyńskiego oraz wyjazdem w miejscu wjazdu tramwajów. Jezdnie wjazdowa i wyjazdowa są jednokierunkowe o szerokości pasa ruchu 3,5 metra. Po wjeździe autobusy kierują się w lewo jezdnią manewrową do peronu autobusowo - tramwajowego (peron południowy), skąd udają się do wyjazdu z pętli lub na stanowiska postojowe (10 stanowisk odstawczych dla postojów wyrównawczych). Podjazd autobusów do peronu ze stanowisk odstawczych w celu zabrania pasażerów odbywa się poprzez objazd wszystkich peronów w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara jezdniami manewrowymi o szerokości 6 metrów.

Peron podzielono na strefę dla wysiadających o długości 20 metrów, zlokalizowaną zaraz na początku peronu od strony wjazdu na pętlę, oraz strefę dla wsiadających w dalszej części peronu. Stanowiska postojowe dla autobusów są o długości około 20 metrów, szerokości 3,5 metra, nachylonych do jezdni manewrowych pod kątem 30°. 

Budynek socjalny

W obrębie pętli, po stronie wschodniej stanowisk postojowych dla autobusów, wybudowano budynek socjalny z kasami biletowymi, dyspozytornią oraz toaletami publicznymi (osobny przetarg Tramwajów Szczecińskich z 6 listopada 2020 wg. projektu mgr inż. arch. Justyna Bernat-Łagody i mgr inż. Doroty Sukiennik) oraz parking dla rowerów, otoczone elementami małej architektury i zieleni.

Do przetargu zgłosiło się 9 firm, które chciały wykonać prace w zakresie cenowym 870 - 1 400 tysięcy złotych. Wyniki przetargu ogłoszono 21 stycznia 2021 roku. Wygrała firma Przedsiębiorstwo Budowlane FEST Sp. z o.o. Sp. k. zsiedzibą w Szczecinie, która zaproponowała wykonanie pracy za 867.677,66 zł brutto.

Parking

Po zachodniej stronie pętli wybudowano parking dla samochodów osobowych na 141 stanowisk o wymiarach standardowych 2,5 x 5,0 metra, w tym 7 stanowisk dla osób niepełnosprawnych o wymiarach 3,6 x 5,0 metra, z jezdniami manewrowymi o szerokości 6 metrów.

Podstacja trakcyjna

Dalej na zachód wybudowano stację prostownikową z placem manewrowym, służącym również obsłudze zbiorników podziemnych systemu kanalizacji deszczowej w pobliżu. Nowa stacja prostownikowa niezbędna do zasilania trakcji napowietrznej znajdującej się w ciągu ulicy Szafera jak też pętli.

Podstacja, to obiekt bezobsługowy (bez pomieszczeń pracy), jest budynkiem parterowym, niepodpiwniczonym, przykrytym stropodachem płaskim pełnym jednospadowym. Powierzchnia użytkowa obiektu, to 199,4 m2, zabudowy 229,7 m2, natomiast kubatura budynku wynosi 994,8 m3. Zewnętrzne wymiary budynku w rzucie 11,38x20,17m, wysokość budynku od terenu do krawędzi ogniomurów 5,30 metra, wysokość technologiczna pomieszczeń budynku 4,00 metry.

Budynek posadowiono na ławach fundamentowych o wymiarach 0,4 x 0,8 metra. Zastosowano system zdalnego i lokalnego sterowania i nadzoru pracy stacji, oparty na sterownikach mikroprocesorowych, który jest systemem o strukturze rozproszonej, dostosowanym do trakcji tramwajowej, w skład którego wchodzą sterowniki zainstalowane w rozdzielnicy średniego napięcia. Stacja prostownikowa trakcyjna jest zasilana dwoma liniami kablowymi SN-15kV oraz linią kablową nn.-0,4kV.

Układ funkcjonalny budynku podstacji składa się z pomieszczeń:

• hali głównej - w której znajdują się urządzenia elektroenergetyczne (rozdzielnice i zespoły transformatorowe kompaktowe);
• pomieszczeń socjalno - sanitarnych (dyżurka, korytarz, umywalnia, natrysk i w.c).

Plany wydłużenia trasy

Trasa tramwajowa, jak na razie kończy się na płocie ogródków działkowych za powstałym rondem na styku ulic Romera, Szerokiej i Modrej.

W następnym etapie trasa tramwajowa przebiegać będzie równolegle z ulicą Szeroką koło budynków osiedla Klonowica do ulicy Żołnierskiej i dalej do ulicy Sosabowskiego.

Koniec prac

Zakończenie inwestycji miało nastąpić 21 kwietnia 2021 roku, ale już wcześniej wiadome było, że termin nie zostanie dotrzymany, gdyż nawet zastępca prezydenta miasta Michał Przepiera, który odpowiada za inwestycje, wspominał o dacie 31 sierpnia. Było to zgodne z oglądem stanu zaawansowania inwestycji na placu budowy. 

20 sierpnia 2021 roku została oddana do ruchu ogólnego ulica Szafera. W związku z powyższym linie 75 i 521 powróciły na ulicę Szafera. Ponieważ nie odbyły się jeszcze odbiory samej pętli autobusy nie mogły z niej skorzystać. W związku z tym przystanki tymczasowe początkowe i końcowe zlokalizowano przy rondzie Błękitnej Armii (na skrzyżowaniu ulic Jarzyńskiego i Szafera) na torowisku tramwajowym. Na trasie uruchomiono nowe przystanki: „Zawadzkiego”, „Arena Szczecin” oraz przystanek końcowy „Szafera”.

Szafera w liczbach wg. danych Eurovia Polska

• Łączna długość ulicy - 1,2 km,
• przebudowana ulica o dwóch jezdniach o szerokości 7 metrów, każda jezdnia o dwóch pasach ruchu,
• trójwlotowe rondo dwupasmowe „Szczecińskich Olimpijczyków” o średnicy zewnętrznej 50 metrów - skrzyżowanie z ulicą Zawadzkiego,
• trójwlotowe rondo dwupasmowe „Błękitnej Armii” o średnicy zewnętrznej 44 metrów - skrzyżowanie z ulicą Jarzyńskiego,
• czterowlotowe rondo „Żołnierzy Polskich Misji Pokojowych ONZ” - dwupasmowe o średnicy zewnętrznej 77 metrów - skrzyżowanie z ulicą Romera i Modrą,
• rondo turbinowe o średnicy zewnętrznej 40 metrów - skrzyżowanie z ulicą Modrą i Szeroką,
• położone torowisko - długość szyn 3100,97 mpt,
• pętla z czterema torami przy peronach tramwajowych i autobusowych,
• wykopy - 41 176,59 m³ ziemi,
• zużyto 77 087,28 m³ ziemi na nasypy,
• użyto 1 410,00 m³ betonu,
• użyto 75 722,61 kg stali na zbrojenie,
• wbito 500 pali fundamentowych pod posadowienie zbiorników na wody opadowe,
• prefabrykowany podziemny zbiornik składający się z trzech komór, każda o pojemności 907,02 m³,
• kanalizacja deszczowa o długości 4 969,19 mb,
• kanalizacja sanitarna o długości 1 133,06 mb,
• sieć ciepłownicza o długości 132,96 mb,
• sieć wodociągowa o długości 2 060,17 mb,
• sieć gazowa o długości 848,55 mb,
• ułożono krawężniki/obrzeża/oporniki o długości 24 746,62 mb,
• ułożono nawierzchnię z kostki/płytek o powierzchni 18 373,98 mkw,
• postawiono 221 słupów oświetleniowych i 115 słupów trakcyjnych,
• zawieszono przewody miedziane na sieci trakcyjne o długości 4,17 km,
• położono kable trakcyjne o długości 6 030,54 mb,
• obsiano około 20 000 m² trawników,
• posadzono około 65 000 krzewów,
• posadzono 270 drzew,
• posadzono 1700 sztuk traw ozdobnych i bylin.

Przy przebudowie Szafera oprócz głównego wykonawcy „Eurovia Polska” brały udział między innymi takie firmy jak: „Stanled” ze Stargardu, spółki ZIB Niedośpiał, PU-T KML, firmy Tech-Kan, „Inwod” ze Szczecina, „Spawmet”, „Totalshine”, „Green Fingers” i inne, nie wymienione z nazwy. Nadzór nad realizacją inwestycji sprawowała spółka Tramwaje Szczecińskie Sp. z o.o., której powierzono też funkcję zastępstwa inwestorskiego oraz inżyniera kontraktu.

Odbiory tramwajowej części inwestycji

Kilka tygodni po oddaniu do ruchu ulicy Szafera miał rozpocząć się końcowy odbiór inwestycji (części tramwajowej) oraz proces uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Jak zapowiadała Hanna Pieczyńska, rzecznik prasowy spółki Tramwaje Szczecińskie: „Tramwaje tą trasą pojadą pod koniec roku [2021]”. W związku z powyższym zmieniła się data jej uruchomienia od zapowiadanej wcześniej przez zastępcę prezydenta Szczecina Michała Przepiery.

Nieoficjalnie mówiło się, że po odbiorach na wydłużonej trasie do pętli pojawi się  linia 3, która jeździła co drugim kursem do zajezdni Pogodno, ale została zawieszona na czas przebudowy torowisk w Centrum i na Niebuszewie. Docelowo do pętli na Szafera miała jeszcze kursować linia 1, ale nie wcześniej, jak po zakończonej przebudowie torowisk w ciągu alei Wyzwolenia.

Testy i uruchomienie pętli

W piątek 29 października 2021 roku odbył się pomyślny przejazd techniczny po nowym torowisku wagonem Moderus Beta MF 29 AC BD #622, który wyjechał z pobliskiej zajezdni i przejechał na Szafera testując torowiska i trakcję napowietrzną wraz z postojami na wszystkich peronach.

1 listopada 2021 roku zmieniono nazwę pętli na „Osiedle Zawadzkiego” jednocześnie wydłużając do niej linie 75 i 521. (patrz: Listopadowe zmiany w rozkładach jazdy)

18 grudnia 2021 roku do pętli skierowano dwie linie tramwajowe: 1 (kursującą zmienioną trasą alejami: Wojska Polskiego, Piastów i Powstańców Wielkopolskich do pętli „Pomorzany”) oraz 3 (kursującą na zmienionej trasie ulicami Arkońską, Niemierzyńską, Krasińskiego i aleją Wyzwolenia do tymczasowego przystanku końcowego „Kołłątaja”).

8 marca 2022 roku uruchomiono w nowym budynku socjalno-kasowym, kasę biletową czynną od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-17:15.

Po otwarciu dla ruchu alei Wyzwolenia i jednoczesnymi zmianami w organizacji komunikacji tramwajowej, od 8 lipca 2023 roku pętla pełniła rolę tymczasowego przystanku końcowego dla linii 2 i wariantowych kursów linii 10. Kolejne zmiany w obsłudze pętli nastąpiły 18 marca 2024 roku, kiedy to przywrócono kursowanie linii 3, zaś „dwójka” powróciła do swojej stałej relacji.